ديداري ماڵپه ري نووچه نيت له گه ڵ سه ردار عه بدولا حه مه
نووچه نيت:
دەزگای
خەندان لەوەڵامی هێرشەکانی کەناڵی کەی ئێن ئێن. پەنای بۆ بەکارهێنانی دەستەواژەی
میدیای مارکسی بردووە، کە چەند ڕستەیەک لەو بارەوە دەڵێن وەک ئەوەی لە
وەڵامەکەیاندا بۆ کەی ئێن ئێن هاتووە"میدیای ماركسیستیی بڕوای وایه ئه‌وه‌ی
ئه‌و ده‌یڵێت راسته‌و ئه‌وه‌شی وه‌ك ئه‌و نییه هه‌ڵه‌یه، با ئیدی باشیش بێت.
لۆجیكی میدیای ناو بازنەی بیری ماركسیزمی، پێمی ده‌ڵێت مادام من نایكه‌م خراپه
و گه‌ر منیش بیكه‌م قه‌ینا، گرنگ ئه‌وه‌یه تۆ نه‌بیت، میدیای ماركسیستی، گه‌ر
هێرشی له‌سه‌ر نه‌بێت ئه‌وا خۆ خۆریشه".
لەم تەوەرە مەبەست لە قسەکردن نییە لەسەر شەڕی ئەو دوو دەزگا بەڵکو مەبەست ئەوەیە
کە بزانرێت ئایا شتێک هەیە بەناوی میدیای مارکسی، ئایا ئەوە ئەسڵی میدیای مارکسی و
کاری میدیای مارکسییە؟
بەبڕوای ئێوە بەکار هێنانی دەستەواژەی میدیای مارکسی پێدانی ناسنامەیەکی دروستە بۆ
ئەو میدیایانەی بەو جۆرێک کار دەکەن کە هێرش بکەن یان راستی نەبینن؟. پێتان وایە
بۆچی لەوەڵامی دوو حزبدا هیچیان خۆیان بەمارکسی نازانن، وەک رایانگەیاندووە، ناوی
میدیای مارکسی دێتە ئارا ؟ هۆکار چییە مەبەست چییە؟.خوێندنەوەی تۆ چییە بەگشتی بۆ
بەکار هێنانی ئەم جوملانە بەناوی میدیای مارکسییەوە لەلایەن ماڵپەڕی دەزگای خەندان؟
سه ردار عه بدولا حه مه : بە كار ھێنانی دەستەواژەی میدیای ماركسی لە لایەن دەزگای خەندانەوە بۆ ئەو مەبەستەیە كە خۆیان پێویستیانە ،واتە بۆ بەخراپ نیشان دانی رێگا و رێبازی ئەسڵی ماركسیزمە . دەزگای خەندان ھەروەك موفسیرەكانی بورژوازی دیموكراتی بازاری ئازاد دەیانەوێ ئەوە تاكید بكەنەوە كە ماركسیەت ئایدۆلۆجیایەكی ووشكە باوەری بە ئازادی نیە ،ماركسیەكان دەیانەوێ دەسەڵاتی تاك حیزبی بە سەركۆمەلگادا بالا دەست بێت ،باوەریان بە كەسی تر نیە.ھتد وە لیرەوە دەیەوێ بڵێت بزووتنەوەی گوڕان ماركسسیتە بۆیە وا دەكا.با سەرەتا ئەوە بە دەزگای خەندان بڵێم كە بزووتنەوەی گۆران نە لە نزیك یا لە دوور ھیچ پەیوەندیەكی بە ماركسیەتەوە نیە.ئەتوانم بڵێم باڵێكی تری یەكێتیە بەلام بە خۆدانە پال نارەزایتەكانی خەلك دەیەوێ ڕووی ئەو باڵە ناسیونالیستیە سپی بكاتەوە ئاوێك بەدارە ووشكەكەیدا بكاتەوە شتێكیش بۆ خۆی بكا .
مەسەلەی میدیای ماركسی لە ناو خودی ماركسیەكاندا بەو شێوە بە كار نایەت بەڵكو (ئەدەبیاتی ماركسی )بە كار دێ . چونكە میدیا زیاتر دەزگاكانی وەك رادیۆ تەلفزیۆن و رۆژنامە وگۆڤار و ئەنتەرنێت ئەوانە دەگرێتەوە . راستە حیزبە ماركسیەكان وەك حیزبەكانی تر سوود لەم كەناڵانە وەر دەگرن بەڵام ئەوەی خەندان باسی دەكا زیاتر پێ ئەچێ مەبەستی ئەدەبیاتی ماركسی بێ نەك میدیا ی ماركسستی چونكە ئەو مەقولاتانەی ئەو یا كه ی ئین ئین باسی دەكەن زیاتر مەقولات و مەفاھیمی سیاسی و فەلسەفین ئەمەش كەمتر لە میدیادا دەر ئەكەوێ زیاتر لە ئەدەبیاتدا دەر ئەكەوێ وەك لە كتیبەكانی ماركس و ئەنگلس ولینین و مەنسور حیكمەت و ماركسیەكانی تر . جابێمە سەر ئەوەی ئەگەر دەزگای خەندان مەبەستیان ئەم ئەدەبیاتەیە ئەوا زۆر بە دڵنیایەوە وە وە بە گەرەنتی لە سەدا سەد پێ یان دەڵێم ناتوانن راستی ئەو پروپاگەندانەی خۆیان لە ناو ئەم ئەدەبیاتە پەیدا بكەن . چونكە لە ناو ئەم ئەدەبیاتە زۆر بە رۆشنی باس لە ئازادی بێ سنوور( ئازادی بێ قیدو شەرتی سیاسی و ئازادی عەقیدە و بەیان و ئازادی بیرورا دەكرێ بۆ ئینسانەكان) . ئەوەی كە ئازادی بەرەسمی ناناسێ ئەوە بۆرژوازیە بەسەرجەم باڵەكانیەوە لە كۆنەپەرستانی قەومی و دینی تایفیەوە بگرە تا بەكۆنسەرڤاتیڤ و لیبرال و سۆشیال دیمو كراتیەوە تا بە با ڵی چەپی بۆرژوازی دەگات.
بورژزوازی تا ئەوەندە رێگا بە ئینسانەكان دەدا ئازاد بن كە سەرمایە و قازانج وسوود و دەسەلاتەكەی لەبەرەدم مەترسی دارماندا نەبێ.خەتێكی سووری بۆ كێشاوە لەو خەتە بترازێ ئیتر سەركوت دەكا.ھەموو دنیا چاوی لە میدیا بورژوازیەكانە رۆژانە خۆیان دانی پێدا ئەنێن كە بۆرژوازی چۆن بە شیوەیەكی درندانە خەریكی سەركوتە لە دیكتاورەكانیەوە بگرە تا ئەوپەری دیموكراسیان . با زیاتر نمونە لە سەر ئەوانە بێنمەوە كە خەندان و كەی ئین ئین بە قیبلەی خۆیانی دەزانن. نمونەی سەركوتی بزووتنەوەكانی لە سەدا نەوەد نۆ لەم چەند مانگەی پێشودا لە والستریتی ئەمەریكا و وولاتانی غەربدا رووی دا یا ئەوەی لە سالی پاردا لە بەرانبەر نارەزایەتیەكانی جی ٢٠ دا لە كەنەدا روویداكە پۆلیس چۆن خەلك بە ئەشكەنجە ولێدان رەوانەی زیندانەكان دەكەن .
ئەگەر مەبەستیكی تري دەزگای خەندان لە میدیای ماركسی میدیای ئەو حیزب و دەسەلاتانە بێ كە بە ماركسی ناسراون وەك ئەو دەسەڵات و حیزبانەی سەر بە بلۆكی سۆفیەت وچین و كوبا و كۆریای باكور وكەمبۆدیاو ڤیەتنامن ئەوا بە ھەموو پێوانەیەكی خودی ماركسیەت ئەوانە نەك دوورن لە ماركسیەت بەلكو رێك پێچەوانەی ئاسۆ و ئامانجی ماركسیەتن . وە ئەمانە رووی ئەودیوی ئاوێنەكەی ماركسیەتن رووی ئەسڵی ماركسیەت دیوە راستەقینەكەی ئاوێنەكەیە. من پیشتر باسی باڵی چەپی بورژوازیم كرد ئەمانە سەر بەم باڵەی بورژوازین وسەر بە بزووتنەوەی بورژوازین ھەروەك كۆنسەرڤەتیڤەكان ولیبرالەكان وناسیونالیستەكان ئیسلامیەكانن لە بەرانبەر ھەدەفی ئەسلی ماركسیزمدا . ئەوە راستە ئەم بالەی بورژوازی باوەری بە باڵادەستی یەك حیزبی سیاسی ھەیە سەركوتی موخلیفانی خۆیان دەكەن ئیعدام دەكەن وكوشت بڕ دەكەن كەسی تریان قەبۆل نیە خۆیان نەبێ، كرێكاران ھەر بەشخوراون لە باری ئابوریەوە ، ئاستی گوزەرانی خەلك نزمە بەلام ئەم جۆرە دەسەلاتە جێگای رەخنەی توندی ماركسیزمە وە ئەم جۆرە دەسەلاتانە لە ئەدەبیاتی ماركسیدا بە دەسەلاتی سەرمایەداری دەوڵەتی ناسراون . سەرمایەداری دەولەتی دەكری لە شێوەی قەومیدا بێی یا لە شێوەی دینیدا بێ یا لەو شێوەدا بی كە بلۆكی سۆڤیەت و چین بنیاتیان ناوە لە ژێر ناوی كۆمۆنیزم و ماركسیزمدا.
ماركسیزم زانستە ھەروەك زانستەكانی تر وەك فیزیا ،بیركاری، پزیشكی و فەلەك ناسی وبایۆلوجی ھتد. ماركسیزم زانستی ڕیگای رزگاریی ئینسانە لە ھەموو ستەمیك لە سەریەتی.فەلسەفەی ماركسیەت لە سەر بنەمای دیالیكتیكیە . كە لەناوەرۆكدا باوەری بە گوڕانی ریشەییە لە كۆمەلگادا ، خودی ئەم میتۆدە دەڵێ ماركسزم دەكرێ بە پێی ھەلومەرجی بابەتی و میژوویی و كات و شوێن گۆڕانی بە سەردا بێ واتە میتۆدیكی نیسبیە نەك موتلەق .وە ھەدەفیشی گۆڕینی ریشەییە.
بەلام ماركسیزم ھەروەك زانستەكانی تر تیۆری خۆی ھەیە و قاعیدەی خۆی ھەیە پێ ی وایە ئەوە تەنھا رێگای رزگاری بەشەریەتە. ھەروەك چۆن تۆ ناتوانی لە زانستی كیمیادا و بڵێی ھایدرۆجین لەگەل ئۆكسجین یەك بگرن دەبێ بە بەرد كە لەراسیتدا دەبن بە ئاو . ماركسزیمیش ھەر وایە دەلێ كێشەی ئەسلی كۆمەلگا پەیوەندی ھەیە بە كێشەی نێوان دوو چین واتە كرێكاران وبەشخوروان لە لایەك كە ئەمە رێژەی لە ٩٩% یە وە لەلاكەی تری كە بۆرژوازیە كە ریژەكەی لە١% وەدەڵێ بۆ ئەوەی ئەم كێشەیە لە ناو بچێت ئینسانەكان ئازاد و یەكسان بن دەبێ سۆشیالیزم دامەزرێ نەك دەسەلاتی پەرلەمانی دامەزرێ وەك مەسەلەی ئاوو بەردەكەیە لە زانستی كیمیادا
ھەر بیرورایەك ئەمە نەبینێ ناتوانێ لە سەر رێچكەی رزگاری یەكجاری بەشەریەت بێت و لە رێشەی زولم و ستەمەكان تێ بگات .ئەمەش ئەوە ناگەیەنێ ھەر كەس ماركسیست نەبێ ناتوانێ كار بۆ گۆرین بكا . ماركسیزم پێی وایە ھەركەسی بۆ مافی ئازادی و یەكسانی ئینسانەكان و لابردنی ستەمەكان كار بكا یا بیرۆكەیەكی ھەبی بۆ ئەوە رێگای رزگاری گرتووە بەلام ئیتر تۆ خۆت بۆ ئەم ئامانجە كاری بكەی و پلانیكت ھەبێ تۆ ئەچیتە پاڵ ئەو بزووتنەوە كۆمەلایەتیە چینایەتیە كە ماركسیزم زانستەكەیەتی جا تۆ خۆشت بە ماركسی مەزانە بەلام تۆ دەكەویتە سەنگەری بزوتنەوەی ئینسانە بێ بەشەكان كە ماركسیسم بۆ رزگاریان رێگایە. دەكرێ خۆت بە ماركسیستیش نەزانی بەڵام لە گۆشەیەكەوە كار بكەی بۆ ئامانجەكانی ماركسیەت ، ماركسیەكان دەبێ دەستی خەلكی ئازادیخوازیش بگرن چونكە خەلكی ئازادی خواز بە ھێزی خۆیان دەبینن بۆ ئامانجە كەیان نزیكتریان دەكاتەوە. ئەمە ریك پێچەوانەی دەزگای خەندانە كە دەیەوێ بە ئەنقەست ماركسی وەك میتۆدیكی میتافزیكی نیشان بدا كە گوایە باوەری بە كەسی تر نیە ئەگەر ھەرشتیكی ووت باشیش ئەوە ھەر خراپە. بۆ راستی ئەم قسانە چەند نمونە دەھێنمەوە نەوال سەعداوی لە بواری مەسەلەی ژناندا ،سەلمان روشدی و تەسلیمە نەسرین و شیرزاد حەسەن و شیركۆ بیكەس و مەریوان ھەلەبجەیی و زۆر كەس و خەلكی تر ماركسیستیش نەبوون و لە زۆر كاتدا جێگا پستیوانی كۆمۆنیستەكان بون. كۆمۆنیزمی كریكاری كە رەوتێكی ماركسی یە چەندین جار كاری ھاوبەشی لەگەل ئەم كەسایەتیانەدا كردووە ئەوانە زۆر شتی باشیان وتوە جێگای پشتیوانی لی كردنی بزووتنەوەی كۆمۆنیز می كرێكاری بوون .
دوا قسەم ئەوەیە كە دەزگای خەندان وەك ھەر دەزگایەكی تری بورژوازی لە سەنگەری پروپاگەندە نادروستەكاندايه وپێچەوانەی راستیەكان بەیان دەكا سەبارەت بە ماركسیزم .
سوپاس بۆ ئێوە كە بەسەرتان كردمەوە لەم دیمانەو تەوەرەدا.
سەردار عەبدوڵا حەمە
٢٣/٣/٢٠١٢