به هێمنی و ڕاوه‌ستاوی نزیکه‌ی چوار ده‌یه له خه‌بات!!
له‌یادی جه‌میل ئه‌میندا یه‌کێك له ڕابه‌رانی بزووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیستی عێراقدا!
جه‌میل ئه‌مین یه‌کێک له خه‌باتگێڕ وتێکۆشه‌رانی بزووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیستی بوو که وه‌ک سه‌ربازی ون وابوو به هۆی زۆر ورده‌کاری ژیانی سیاسی ئه‌وه‌وه جێگاو ڕێگه‌ی ئه‌و له‌ناو بزووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیستیدا هه‌قی خۆی پێنه‌دراو من یه‌کێک له هاوڕێ نزیکه‌کانی ئه‌وم به ئه‌رکی خۆمی ده‌زانم هه‌ندێک له ژیانی ئه‌و ئینسانه بخه‌مه ڕووله دوو توێی یادگاریه‌کانمدا له‌گه‌ڵ هاوڕی جه‌میلدا.
ئێمه خه‌ڵکی یه‌ک گه‌رک بووین له شاری که‌رکوک ئه‌ویش گه‌ڕه‌کی شۆریجه‌یه، ئه‌م گه‌ڕه‌که هه‌ژار نشینه هه‌میشه یه‌کێک بووه له گه‌ڕه‌که‌کانی شاری که‌رکوک که ملی نه‌داوه به سیاسه‌ته کۆنه‌په‌رست و ملهوڕه‌کانی حکومه‌ته یه‌ک له‌دوای یه‌که‌کانی عێراق، هه‌میشه له‌ناڕه‌زایه‌تی وڕوو به‌ڕوو بوونه‌وه بووه و وێران کردن له‌لایه‌ن حکومه‌ته ناسێوناڵ فاشستهکانه‌وه هه‌میشه به‌شی بووه، بوویه شوێنی ئینسانه کۆمۆنیسته‌کان و چه‌په‌کانی شاری که‌رکوک بووه که‌منین ئه‌وه که‌سایه‌تیه به‌ناو بانگانه‌ی چه‌پ که له‌م گه‌ڕه‌که‌دا نه‌ش و نمایان کردوه و جه‌میل یه‌کێک بوو له ناسراوترین ئینسانی مارکسست و چه‌پ له گه‌ڕه‌که‌که‌دا، به دوای ئیفلیج بوونی حزبی شیوعی عێراقی و سه‌رهه‌ڵدانی بزووتنه‌وه‌یه‌کی نوی چه‌پ له عێراقدا جه‌میل یه‌کێک بوو له ڕابه‌ران و که‌سایه‌تیه ناسراوه‌کانی بزوتنه‌وه‌ی چه‌پی هه‌فتاکان نه‌ک ته‌نها له گه‌ڕه‌که‌که‌ی خۆی ناسرابوو به‌ڵکو له‌ئاستی که‌رکوک و کوردستاندا به‌رجه‌سته‌و یه‌کێک بوو له که‌سایه‌تیه ئۆپزیسیونه‌کانی حکومه‌تی به‌عس بۆ یه‌ک ڕۆژ ملی نه‌دا به‌سیاسه‌ته دژی ئینسانیه‌کانی ئه‌و حکومه‌ته.
من کاتێک جه‌میلم ناسی که ئه‌و تازه خه‌تی دابوو _ دیاره ئه‌و چه‌ند ساڵێک له‌من گه‌و‌ره‌تره _ لاوێکی باریکه‌ڵه‌ی لاواز و گورج وگۆڵ بوو، من تازه ماڵمان هاتبووه که‌رکوک له‌ژێر ته‌هدیدی ته‌عریب کردنی ناوچه‌که‌مان و دێکه‌مان هاتبووینه شاری که‌رکوک، من مێردمنداڵێکی دوانزه ساڵه بووم له‌به‌ر هه‌ژاری له‌سه‌ر سینی کێک و لوقم و ئه‌و شتانه‌م ده‌فرۆشت ، ڕۆژانه پێش ئه‌وه‌ی بچم بۆ قوتانخانه ده‌چومه سه‌ر دیواری ئاماده‌یی شۆرجه و له کاتی پشوداندا من شته‌کانم به قوتابیه‌کان ده‌فرۆشت. ئه‌و ڕۆژه له‌سه‌ر دیواری قوتابخانه‌که بووم له پڕ هه‌موو قوتابیه‌کان له پۆله‌کانیان هاتنه ده‌ره‌وه‌و بۆ ناوه‌راستی قوتابخانه‌که هێشتا شه‌ڕ ده‌ستی پێنه‌کردبوو له‌نێوان پارتی وحکومه‌تی به‌عسدا پێش ئاشبه‌تاڵ، به‌ڕێوه به‌ری قوتابخانه‌که و یاریده‌ده‌رکه‌ی به‌ره‌و ڕووی قوتابیه‌کان هاتن ئه‌وه‌ی که هیچ کاتێک له‌بیرم ناچیت ئه‌وه بوو جه‌میل ئه‌و لاوه تازه هه‌ڵجووه ڕوو به ڕووی یاریده‌ده‌ری به‌ڕێوه‌به‌ر بووه‌وه که ئه‌و کات ئه‌حمه‌دی مه‌لاکه‌ریم بوو به‌راوه دوی جمیل که‌وتبوو و جه‌میلی ڕاوده‌ناو به دارێکه‌وه، جه‌میل له قسه‌کردن نه‌ده‌که‌وت ، من ئیستاش نازانم ئه‌و مانگرتنه له‌سه‌ر چی بوو به‌ڵام ئه‌وه یه‌که‌م جار بوو من جه‌میل ببینم به ته‌واوه‌تی بیناسم. من له‌و کاته‌وه جه‌میل وه‌ک یه‌ک ئینسانی سیاسی ده‌ناسم بۆ یه‌ک ڕۆژیش نه‌م بیستوه ئه‌و ده‌ستی له‌کاری سیاسی هه‌ڵگرتبێ.
جه‌میل هه‌میشه له بۆنه و مه‌سایله‌کانی ناو کۆمه‌ڵگه ده‌خیل بوو به‌تایبه‌ی له دیفاع له خه‌ڵکی هه‌ژاو و زوڵم لێکراوو. له هه‌ڵمه‌ته‌کانی ئه‌نفالدا که خێزان و منداڵان و ژنان و پیاوانی ڕاکردوو له ده‌ست زوڵم و زۆری حکومه‌تی به‌عس و له کاتێکدا له‌ترسی زه‌برو زه‌نگی حکومه‌تی به‌عس خه‌ڵک نه‌یانده‌توانی نزیکترین که‌سه‌کانی خۆیان بگرنه خۆو بیانپارێزن، جه‌میل یه‌کێک له کۆمۆنسته چاو نه‌ترس و شیلگیرانه بوو که ده‌ستی دایه کۆمه‌ک کۆکردنه‌وه بۆ لێقه‌وماوانی ئه‌نفال و له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵیک له هاوڕێ ودۆسته‌کانی.
ئێمه له‌یه‌ک ڕێکخراودا کاری سیاسیمان ده‌کرد کاری ژێر زه‌مینی کارێکی قرس بوو و پڕ مه‌ترسی بوو پاراستنی خۆت ده‌وروپشته‌که‌ت یه‌کێک بوو له وه‌زیفه‌کانی سه‌ر شانت من پێم وایه جه‌میل له هه‌مومان مولته‌زیم تر بوو. من بیرم نایه‌ت که‌سێک به‌بۆنه‌ی جه‌میله‌وه یان به‌هۆی سه‌هله‌نگاری ئه‌وه‌وه یان به‌هۆی خۆ ده‌رخستنی ئه‌وه‌وه توشی مه‌ترسی بووبی، ڕابه‌رایه‌تی ڕه‌وتی کۆمۆنیست چی پێبوتایه ئه‌و وه‌ک و خۆی جێبه‌جێی ده‌کرد. سه‌رده‌مانێک که چه‌پ مۆدی بوو له‌به‌ر کردنی پانۆلی کابۆ به تایبه‌ت شڕ هوڕ گرتنه ده‌سته‌وه‌ی ته‌زبیحێکی درێژ و چوتی کڵاشی شڕ مۆد بوو، هه‌رکه‌سی ته‌ماشای بکردایه ده‌یزانی ئه‌وه چه‌په‌کانن، که دیاره جه‌میل له‌و سونه‌ته به ده‌ر نه‌بوو من ئێستاش شێوه‌ی ئه‌و کاته‌یم له‌بیره ،لایه‌نێکی مه‌سه‌له‌که ئه‌وه بوو بۆ ئه‌وه‌ی به خۆت بڵێی چه‌پ ده‌بوا جل وبه‌رگی شڕ وهوڕ له‌به‌ر بکه‌ی، به‌ڵام ڕه‌وتی کۆمۆنیست داوایان له جه‌میل کرد که ده‌بێ قاتی پانتۆڵ و چاکه‌ت له‌به‌ر بکات بۆینباغیش ببه‌ستێت له‌م شێوه خۆ گۆڕینه ده‌ست هه‌لغڕێ، به‌تایبه‌ت که توش ده‌بوی به خاڵه‌کانی پشکنینه‌وه ئیتر ده‌که‌وتیته به مه‌ترسی زۆره‌وه ، به‌ڵام جه‌میل ئه‌توت خراوه‌ته ناو قه‌فه‌سه‌وه ته‌نها له خاڵه‌کانی پشکنین بۆینباخی ده‌کرد یه‌کسه‌ر که تێده‌په‌ڕی بۆینباغه‌که‌ی داده‌که‌ن و فڕێده‌داوه ئه‌و لاوه.
جه‌میل ئاماده‌ی هه‌موو به‌رپسیارێتیه‌ک بوو که بۆی دابنرایه، ئێمه چوار که‌س بووین( صادق و جه‌میل و من و نادر عبدالحه‌مید )که به‌رپرسیارێتی ڕێکخستنه‌کانی ڕه‌وتمان له‌سه‌ر شان بوو له که‌رکوک و هه‌ولێر نادر ئێمه‌ی په‌یوه‌ست ده‌کرد به مه‌رکه‌زی ڕه‌وته‌وه، جه‌میل که‌رکوکی به‌جێهێشت بۆ ئه‌وه‌ی خانویه‌ک بگرێت له سلێمانی فه‌زایه‌کی کۆمه‌ڵایه‌تی بۆ دانشتنه‌کانمان دروست بکه‌ین، جه‌میل ئه‌م مه‌سئولیه‌تیه‌ی گرته ئه‌ستۆ تا 1991 ماڵی ئه‌و شوێنی دانشتنه‌کانمان بوو. پیرێژنێکی دراوسێمان هه‌بوو ئێمه پێمان وابوو زۆر ئه‌منیه‌تی خۆمان پاراستوه و پێمان وابوو پیرێژن نازانی ئێمه خه‌ریکی چین به‌ڵام هه‌ر حکومه‌تی به‌عس له سلێمانی ده‌رپه‌ڕی دوای جه‌له‌سه‌که‌مان بینیمان پیرێژن ده‌ست بۆ ئاسمان به‌رزده‌کاته‌وه دوعای خێرمان بۆ ده‌کات، ئه‌و له‌و سه‌ری مه‌سه‌له‌که‌وه دهاته‌وه. جه‌میل ئینسانێکی زۆر هێمن بوو تا ڕاده‌یه‌کیش شه‌رمن بوو، ئێمه له‌جه‌له‌سه‌کاندا ده‌بوا هه‌رچیمان کردوه و هه‌ر هاوڕێیه‌ک چی ئه‌نجام داوه‌و کێ بوه به ئه‌ندام سه‌گوزشته‌ی هه‌مووی بۆ هاوڕێ نادر بگێڕینه‌وه ئه‌ویش گوی ده‌گرت دواتر قسه‌و باسمان له‌سه‌ر ده‌کرد، به‌ڵام هه‌میشه له سره‌که‌ی هاوڕی جه‌میلدا له‌به‌ر ئه‌وه‌ی زۆر به هێمنی وورد وورد قسه‌ی ده‌کرد هاوڕی نادر خه‌وی لێده‌که‌وت و هاوڕێ جه‌میل هه‌ندێ جار سوور ده‌بوه‌وه و من صادقیش بزه‌خه‌نه‌یکمان ده‌کرد ئه‌و به هێمنی قسه‌کانی نه‌ده‌بڕی له ڕووشی نه‌ده‌هات نادر هه‌ڵسێنی له‌خه‌و ، دیاره له‌وش خۆشتر ئه‌وه بوو نادر که به‌خه‌به‌ر ده‌هات ده‌یزانی ئێمه چیمان گێڕاوه‌ته‌وه یه‌کسه‌ر نه‌زه‌ری خۆیی ده‌دا له‌سه‌ر بابه‌ته‌کان ئه‌توت ئه‌و نه‌بوه خه‌وی لێکه‌وتووه.
جه‌میل چه‌ند خه‌سڵتێکی هه‌بوو که زۆر هاوڕێانه و کۆمۆنیستی و له‌خۆبوردوو بوو، بۆ یه‌ک جاریش نه‌م بینی ئه‌و کێشه‌ی مه‌قعیه‌تی ته‌شکیلاتی هه‌بووبێ هه‌میشه هه‌رکارێکی پێڕاده‌سپێرا ده‌یکرد بۆی مهیم بوو کاره‌که ئه‌نجام بدات، خه‌سڵه‌تێکی تری مه‌خفی کاری ئه‌و بوو، ئه‌و له‌به‌ر ئه‌م خه‌سه‌ڵه‌ته‌ی دووه‌میان له ته‌قسیم کاری ناو ڕابه‌رایه‌تی ڕه‌وتدا به‌رپرسیارێتی چاپ و چاپخانه‌ی ڕه‌وتی به‌رکه‌وت که زۆر مه‌خفی بوو هه‌تا ئێمه که ئه‌ندامی کۆمیته مه‌رکه‌زی ڕه‌وتبووین نه‌مان ده‌زانی له کوێیه، به‌ڵام جه‌میل زۆر به‌دڵسۆزیه‌وه شه‌وانه چه‌ندان سه‌عات کاری ده‌کرد بۆ چاپ کردنی بۆ پێشه‌وه نه‌شریاته‌کاتی ڕه‌وت، دیاره شه‌رتی ئه‌م کاره ئه‌وه بوو نه‌ده‌بوو هیچ هاوڕێیانکت و خزم که‌س وکارت بێنه ماڵه‌که‌ت بزانن و هاتو چۆت بکه‌ن ئه‌مه‌ش ته‌ئسیری سه‌لبی له‌سه‌ر جه‌میل دانابوو له ڕووی کۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه له‌و ڕووه‌وه زۆر زه‌ره‌ری لێکه‌وتبوو، به‌ڵام بێباکانه ئه‌م کاره‌ی ئه‌نجام ده‌دا.
به دروست بوونی حزبی حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق جه‌میل وه‌ک هه‌مووان له‌به‌شداری دامه‌زراندانی ئه‌و حزبه‌دا جیپه‌نجه‌ی دیار بوو به‌ڵام به هێمنی له مه‌خفیگادا و له ناو چاپکردنی به‌یانامه و ئه‌ده‌بیاته‌کانی حزبدا به‌بێ ئه‌وه‌ی ناوی به‌هیچ پارچه کاغه‌زێکه‌وه بووبێ، شه‌و نخونی و ماندوو بوونی ئه‌و له هاوێکانیشیه‌وه دیار نه‌بوو ئه‌و به‌قه‌د هه‌رکه‌سێکی تر له حزبه‌دا کاری ده‌کرد به‌ڵام بێ ناو ، سه‌ربازی ون بوو ئه‌و شه‌ره‌فه‌ی بۆ خۆی تۆمار کرد.
جه‌میل یه‌کێک له ڕابه‌ره سیاسی یه کۆمۆنستیه‌کانی سه‌رده‌می ئێمه بووهه‌قی بوو ناوی له ڕیزی ڕابه‌رانی حزبه‌وه بنوسرایه و وه‌ک یه‌کێک له ڕابه‌رانی ئه‌و حزبه جێگاو ڕێگای خۆی پێبدارایه به‌ڵام مه‌حفه‌لیزم ئه‌وی خسته په‌راوێزه‌وه له هیچ ئورگانێکی ڕابه‌ری ئه‌و حزبه‌دا جیگه‌یه‌کی پێنه‌بڕا له کاتێکدا گرنگترین و پڕ ماندوو بوون ترین کاری ئه‌نجام ده‌دا و له ڕووی کۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه ئه‌و نه‌یده‌توانی هه‌تا دایکی بباته ماڵه‌که‌ی خۆی به هۆی کاره‌که‌یه‌وه که جه‌میل زۆر دایکی خۆشه‌ویست. بۆیه من ده‌مه‌وێ ئه‌وه ڕابگه‌ینم که جه‌میل ئه‌مین یه‌کێک بوو له ڕابه‌رانی کۆمۆنیستی سه‌ردمی ئێمه تا ئاخر ڕۆژه‌کانی ژیانی خۆی به کۆمنیزمی کرێکاری و یه‌کێك مودافیعانی سه‌رسه‌ختی چینی کرێکار ده‌زانی، به مه‌رگی ئه‌و یه‌کێک له ڕابه‌رانی بزوتنه‌وه‌ی کۆمۆنیستی عێراقمان له‌ده‌ست دا.
نه‌مری و سه‌ربه‌رزی بۆ هاوڕێی هه‌میشه زیندوو جه‌میل ئه‌مین
سمیر نوری
27 ئه‌یلول 2011