حزبێكى تازە بۆ بە ديهێنانى شيعارێكى كۆن"نيشتمانێكى ئازاد و ڱەلێكى بەختيار"
چەند سەرنجێك لە سەر "بەيانى سەربەخۆيى كوردستان"
سمير نورى
لە 15\3 \2008 دا بە شێك لە حزبى كۆمۆنيستى كرێكارى عێراق كۆنڱرەى دامەزراندنى حزبي كۆمۆنيستى كرێكارى كوردستانى بەست، ڱرنڱ ترين يان تەوەرەى سياسەتەكانى خۆى لە بەيانامەيكدا ڕاڱەياند بەناوى " بەيانى سەبەخۆيى كوردستان"، وە من لەم باسەدا بەرحەق بوون و نەبوونى دروست كردنى حزبى كۆمۆنيستى كرێكارىلە كوردستان، جيڱاى باسم نيە، بەڵڱو لە رێڱاي ئەم نووسينەوە ئەمەوەى ئەوە پێشان بدەم كە ئەم حزبە چەندە نزيكە لە كۆمۆنيزم و كۆمۆنيزمى كرێكاريەوە و چەقى قورساى سياسەتى ئەم حزبە كامەيە.
حزبى كۆمۆنيست ئامراز ڱۆڕان
لەوەتەى دنيا پێى ناوەتە ناو سيستمى سەرمايەدارى و لەوەتەى چينى كرێكار وەك چينيك خەباتى چينايەتى خۆى دەست پێكردوە، چيني كرێكار لەهەوڵى ڱۆڕينى ئەم سيستەمەدايە و لەتێكۆشاندان لەم پێناوەدا، كرێكارانێكيش كە لە پێناوى ئەم ڱۆرانە تێكۆشاون بە خۆيان ووتوە كۆمۆنيست، و مانفێستى كۆمۆنيست بەيانى ئەم بزووتنەوەيە بوو كە ماركس و ئەنڱلس نووسيانەوە. ئيتر لەم مێژووە بەدوا كۆمۆنيستەكان لە دەورى بەرنامەى كۆمۆنيستى و لە دەورى ستراتيژى ڱۆڕانى سيستەمى سەرمايەدارى و دامەزراندنى سۆشياليزم حزبى كۆمۆنيستيان دروست كردوە، يانى حزبى كۆمۆنيست ئامرازى ڱۆڕينى سەرمايەداريە بۆ سۆشياليزم و تەجروبەش ئەوەى سەڵماندوە چينى كرێكار بەبێ حزبى كۆمۆنيست ئەم كارەى بۆ ئەنجام نادرێ.
بەڵام بەدواى شكستى شۆڕشى ئكتۆبەردا و بە ئيستفادە كردن لە ئيعتبارو نفوزى ئەم شۆڕشەو حزبى كۆمۆنيستەكەى" حزبى بەڵشەويك" دەيان حزب كە ستراتيجى سەربەخۆيى نيشتمانى و پێشەسازى كردنى وڵات و ڕووبووڕوبوونەوە لەڱەڵ داڱيرڱەر ..هتد فەلسەفەى بوونيانى ديارى دەكرد لە ژير ناوى كۆمۆنيزم ئيعتبارى كۆمۆنيزم درێژەيان بە تێكۆشانى خۆيان دەدا بەڵام بۆ يەك چركەش سۆشياليزم لە ستراتيجي ئەواندا جێڱاى نەدەبووەو هەميشە ستراتيجێكى دوورە دەست و قابيلى بير كردنەوە نەبوو لێى، يەكێك لەو حزبانە حزبى شيوعى عێراقى بوو كە تەمەنى لە 70 ساڵ تێپەڕيەوە لەهيچ دەورەيەك لە ژيانى ئەم حزبە سۆشياليزم و ڕێڱاى ڱەيشتن بەم ئامانجە نە تەرح كراوە نەبووەتە جێڱاى مشت و مڕ و قسەو باس، شيعارى " نيشتمانێكى ئازاد و ڱەڵێكى بەختيار" شيعارى سەرەكى ئەم حزبە بووە.
ئێمە ئەمڕۆ شايەدى دروست بوونى حزبێكن بەهەمان ناوەڕۆكەوە بەڵام لەسەردەمێكى تەواو جياواز لەدەروونى بزووتنەويەكدا كە سەرتاپاى بريتى بووە لە ڕەخنە لەم جۆرە حزبانەو خۆ جياكردنەوە لێيان ئەم بزووتنەوەيەش كۆمۆنيزمى كرێكاريە، بەڕابەرى مەنسورى حيكمەت. ئەم بزووتنەوەيە بەڕەخنە لە پۆپۆليزم دەستى پێكرد و هەرچي سۆشياليزمى غەيرە كرێكارى هەيە لەژير ڕەحمەتى ئەم ڕەخنەيە قورتارى نەبوو. ئەمڕۆ حزبێك بەناوى مەنسورى حيكمەتەوە دروست دەبێت بۆ سەبخۆێى كوردستان" نيشتمانێكى ئازاد" و بەدەست هێنانى" بەختەوەرى!!!"، بەبێ ئەوەى بەيەك ووشەش باسى سۆشياليزم لە " بەيانى سەبەخۆي"ەكيدا بێت يان پەيوەندي ئەم سەبەخۆيە بە دامەزراندنى سۆشيالزمەوە جێڱايەكى هەبێت.
چينەكان و خەباتى چينايەتى لە كوردستان
كوردستان سەربەخۆ بێت يان نا پەيوەندي كارو سەرمايە تێيدا زاڵە و چينەكان و خەباتى نێوانيان و بزووتنەوە كۆمەڵايەتى و ڕەوتە فكرى سياسيەكانى و حزب و هێزە سياسيەكانى لەم چواچوەيدا و لەچوارچێوەى كێشمەكێشى نيوان چينى كرێكار و چينى سەرمايەداردا قابيلى تەعريف و تێڱەيشتنە. هەرئاڵ وڱۆڕێك لەپەيوند بەبەرژەونديەكانى ئەم دوو چينەوە قابلى لێكدانەوەيە، هيچ شتێكى بێ بناغەو پا لە هەوا و خياڵدا بوونى نيە. بزووتنەوەى كرێكارى كێشمەكێشى چينايەتى لەسەر ئاستى چەندان مەيدانى كۆمەڵايەتى و سياسى لە كوردستان بەتايبەت لە 16 ساڵى ڕابردوودا لەتوند و تيژترين ئاستى خۆيدا بووە لە بزووتنەوەى شورايىيەوە تا بزووتنەوى جەماوەريەكانى ساڵى 2007 و كێشمەكێش لەسەر ئازادي ڕادەربڕين و ئازادى ڕۆژنامەڱەرى لەئاستى دەستەو يەخەو ڕوو بەڕوو بوونەوەى زۆر توند دا بووە و هەيە. "سەربەخۆيى كوردستان" و يەكاڵا كردنەوەى چارەنووسى كوردستان ئەتوانى يەكێك بێت لەمەيدانەكانى ڕووبڕووبوونەوەى چينايەتى نەك بە دەر لەم كێشمەكێشە پێشان بدرێت و خەفەكردنى ئەم كێشمەكێشە بێت.
بۆ كۆمۆنيستەكان هەميشە تاكيكى سياسى بەماناى چۆنايەتى ڱەيشتنە بە سۆشياليزم يان چونايەتى ڱۆڕينى ڱۆمەڵڱەو دامەزراندنى ڱۆمەڵڱەى بێ چەوسانەوەى ئازادى سۆشيالستيە." سەربەخۆيى كوردستان" ئەڱەر خزمەت بەدامەزراندنى سۆشيالزم نەكات و هەنڱاوێك چينى كرێكار لەم ئامانجە نزيك نەكاتەوە ناتوانێت لەچوارچێوەى ستراتيجى ناسێوناڵزم تێپەڕ ببێت و خزمەت بە ناسێوناليزم دەكات.
" بەيانى سەربەخۆيى كوردستان" خۆى لەوە نەداوە كە لە كوردستان چينەكان هەن و خەباتى چينايەتى لەم كۆمەڵڱەيدا ناوەڕۆكى هەموو كێشمەكێشەكان پێك دەهێنێت لم رێڱايەشەوە ئيتر باس نەكردنى سۆشيالزم تا" خەڵك لە سۆشياليزم ڕانەكات" تەورەرى" بەيان" پێك دەهێنێت.
سۆشياليزم ئەڵتەرناتيڤي يەكەم
لە "بەيان" دا سۆشياليزم نەك يەكەم ئەڵتەرناتيڤ نيە بەڵكو باس كردنى وەك ئەڵتەرناتيڤ بەتەواواتى پێچراوەتەوە. مەنسورى حيكمەت كە باسى سەربەخۆى كوردستاني 13 سال پێش ئێستا هێنا يەكەم ئامانج بۆ مەنسورى حيكمەت دامەزراندنى سۆشياليزم بوو و بۆيە ئەم باسەى ئاوەڵە كردەوە تا لەم رێڱايەوە چۆنايەتى دامەزراندنى سۆشياليزم هەموار بكات. بەڵام بۆ حزبى كۆمۆنيستى كرێكارى كوردستان و بۆ حزبى شيوعى كوردستان سۆشياليزم بۆ كاتێكى ترهەڵڱيراوە و پێويستيش ناكات لە سەندێكى وادا خۆيان ماندوو بكەن دڵى خەڵكي لە خۆيان بڕەنجێنن و خەڵك لێێان دوور بكەوێتەوە.
"مه‌سه‌له‌ى كورد له عيراقدا ده‌بى وه‌لامى پى بدريته‌وه. سه‌ربه‌خويى كوردستانى عيراق له روانگه‌ى كومونيزمى كريكارييه‌وه بيگومان يه‌كه‌مين هه‌لبژاردن نييه. وه‌لامى يه‌كه‌مى ئيمه به مه‌سه‌له‌ى ميللى له گشت ناوچه‌كه‌دا شورشى كريكارييه. شورشيكى كومونيستى كه ئه‌و سنوورانه‌ى ئينسانه‌كان ليك جيا ئه‌كاته‌وه‌و به‌سه‌ر ولاتو قهومو ميللهتو دينى جياجيا دابه‌شيان دهكاتو له‌به‌رامبه‌ر يه‌كتردا رايان ده‌گرى، له‌نيو ده‌بات. شورشيك كه ئينسانه‌كان له خورافه‌ى ميلليو له كوتى ناسنامه‌ى ميللى ئازاد دهكاتو به‌ماناى واقعى ده‌يانكاته ئينسان. سه‌ربه‌خويى كوردستانى عيراق ته‌نانه‌ت دووه‌م هه‌لبژادنيشمان نييه".(منسور حكمەت)
ئەم حزبە لە يەكەم هەنڱاوى خۆێدا ناوەڕۆكى تەرحەكەى مەنسورى حيكمەت دەقرتێنيت و سۆشياليزمەكەى لێدەردەكات تا دواتر تەرحێكى سەرو چينايەتى لێ بێنێتە ئاراوە وەك تەرحێك كە هيچ پەيوەنديكى نەبێ بە چينى كرێكار و ستراتيژى ئەم چينەو دامەزراندنى كۆمەڵڱەى ئينسانيەوە كە كۆمەڵڱەيەكى كۆمۆنيستىيە. جيايى كوردستان لەيەكەم هەنڱاودا دەكاتە يەم هەڵبژاردن.
سكيولاريزم و دەوڵەتى غەيرە قەومى و غەيرە دينى لە كوردستان
دامەزراندنى دەوڵەتێكى سكيولارى غەيرە قەومي وغەيرە دينى لە كوردستان بە شێكى موهيم و تەورەيى لە " بەيان"پێك دەهێنێت و وەك پێشتر ئيشارەتمان پێكرد دواى قرتاندنى سۆشيالزم و پێچانەوەى و باس نەكردن و ناونەهێنانى تا كەس وەبيرى نەكەوێتەوە، يەكسەرە باسى ئەڱەرى دامەزراندنى دەڵەتێكى سكۆلارە لە عێراق و ئەم ئەڱەرەش بە دورە دەست باس لێوە دەكات لە كاتێكدا " كۆنڱەرەى ئازدى عێراق" بە تاكە هيواى خەڵك لە قەڵەم دەدەن و رێبوار ئەحمەد كە خۆى بە كوردستانى باس دەكرد دەيووت من ئەنڱيزەى كوردستانيم هەيە و ئيستا بووە بە سكرترى كۆميتە مەركەزى حزبە عێراقيەكە!! ئيتر ڕۆشن نيە چۆن ناتوانريت لە عێراق دا سكۆلاريزم تەحقيق ببێ بەم زوانە ئيتر بۆچى هێزى بۆ تەرخان دەكەى ئەڱەر وانيە؟ ئەڱەر لەم كەين بەينە بێينە دەرەوەو تا باسەكە ڕەواڵى خۆى بڱرێتە بەر مەسەلەى سكۆلاريزم و دامەزراندنى دەوڵەتى سكيولار يەك مەسەلەى ڱرنڱ و پر بايەخ دروست دەكات ئێمە لەماوەى ئەم چەند ساڵەى ڕابردوو دەيان باس و پلميك و تەرحمان لەم بارەيەوە خستووەتە ڕوو، ئێمە پێمان وايە بورژوازى ناتوانێت و نايەوێ سكۆلاريزم و دەوڵەتى سكيولار دابمەزرێنێت، بەڵام دۆستە كۆنەكانى ئێمە پێيان وايە بەشێك لە بورژوازى سكيولارە ئەتوانن بە هاوبەشى ئەم كارە ئەنجام بدەن ئەوان لە هەڵبژادنەكانى عێراق دەستيان برد بۆ ئەوەى هاوپەيمان بدۆزنەوە لەو نێوەدا، بەڵام بەدەست بەتاڵى ڱەڕانەوە.
لەكوردستانيش دا ئەم باسە ئاواڵەيە و ئێمە پێمان وايە وەزيفەى جيايى دين لە دەوڵەت و دامەزراندنى دەوڵەتى سكيولار كەوتووەتە ئەستوى سۆشيالست و كۆمۆنيستەكان و ناسێوناليزمى كورد بە هەموو باڵ و لق پۆپەكانيەوە سكيولار نين و بڱرە دژى دەوڵەتى سكيولارن هەر خۆش خەياڵيەك لەم بارەيەوە زەرەر بە بزووتنەوەى سكيولارستى كوردستان دەڱەيەنێ. بەڵام " بيان" ئەم باسەى نەكردوەتەوە كەس نازانێ كامە بزووتنەوەى كۆمەڵايەتى و سياسي ئەم دەوڵەتە سكيولارە لە كوردستان دروست دەكان و دادەمزرێنێت، هێزەكانى مودەعى بۆ ئەم كارە كامانەن، ئەمەش كار ئاسانيەك بووە بۆ ئەوان تا لە ڕەخنە لە ناسێوناليزم خۆيان بە دوور بڱرن.
هەڵواسراوى كوردستان
لە "بەيان" دا واپێشان دراوە ئێستاش كوردستان چۆن 13 ساڵ پێش ئێستا مەنسورى حكمەت ووتى هەڵ واسراوە ئيستاش ئەو هەڵواسراوىيە وەك خۆى مابێتەوە ئەم قسانەى مەنسورى حكمەت بۆ ئەوان بووە بە ئايەتى قرئان و بەداخەوە مونسورى حكمەت نەماوە پێيان بلى بابە و زعەكە ڱۆڕاوە!!، ئەمڕۆ نە حكومەتى بەعس لەسەر كار ماوە و نە ئابلۆقەى ئابورى غەرب لە سەر عێراق و كوردستان. ئەمرۆ كوردستان ناتوانرێت بە پێوانەكانى 13 ساڵ پێش ئيستا بپێورێ و لە حاڵەتى ڕاوەستان دا ببينرێ و لەوێشەوە سياسەتى لەسەر دابڕێژرێ مەڱەر كەسێك كارى بەوە هەبێ. ئەمڕۆ كوردستان ئيدعاى ئەوە دەكات شان لە شانى دوبەى دەدات و هەموو ڕۆژێ فرۆكەخانەكانى كوردستان بەڕووى خەڵكدا كراوەتەوە و سەرۆكى عێراق جلال تاڵەبانيە و ديك چينى و كۆنداليزا رايس هاتچۆى كوردستان دەكەن و حكومەتى هەرێمى كوردستان نەوت بە كۆمپانيە جيهانيەكان دەفرۆشێ، ئيتر باسى هەڵواسراوى خۆ هەڵخەڵەتاندنە يان ئەوتا لە ڱۆشە نيڱاى ئيستقلال تەڵەبێكەوە كە خواستى سه‌ربه‌خويى چه‌قى قورسايي و قيبله‌نوماى هه‌لسوورانيان له كوردستان پێك دەهێتێت، وا دەخوازێت.
ئێستا ئيتر باسى كوردستان نەبەشێكە لە عێراق و نە وڵاتێكى سەربەخۆيە كۆتاى هاتووە و بۆ ئەوانەى ئەيانەوى كۆمەڵڱە بەڕاوەستاوى ببينن و هەر بەهەڵواسراوى ببينن كاريان بەم تێڕوانينە هەيە خۆيان هێزێكى ئيستقلال تەڵبن و بۆ ئەمەش ئەبێ وا تەفسيرى دنيا بكەن.
ستەمى ميللى و مەسەلەى ميللى
ئێستا ئيتر حكومەتێكى قەومى عەرەبى لەسەر كار نەماوە لە عێراقدا و خەڵكى كوردستان بەبۆنەى كوردبوونيانەوە دەوڵەتێك نيە مافەكانيان پێشێل بكات، عێراق لەلايەن ئەمريكاوە داڱير كراوە حكومەتێكى شەريكايەتى لە نێوان هێزە ناسێونالست و قەومى و دينيەكانى پێك هێناوە، ئەمە حكومەتى تيپكاڵى نەزمى نوێى جيهان و ئەمەريكايە بۆ ئەم سەردەمە بەتايبەت لە وڵاتانى ناسراو بە جيهانى سێهەم، ئەفغانستان و عێراق كێڵڱەى جێبەجێ كردنى ئەم تاقيكردنەوەيەى نيوكۆنزيرڤەتيڤەكانى ئەمريكا و نەزمى نوێكەيانە.
ناسێوناڵزمى كورد بەشێكى ڱرنڱى ئەم سينارێويەن و لەكوردستان ئەوان دەسڵاتدارن و بەشێك لە دەسەڵاتى عێراقيشيان پچڕيوە بۆ خۆيان، لەم ڕوانڱەيەوە ئيستا زوڵمى ميللى نەماوە، ناتوانرێت لەسەر ئەو بنچينەيەى كورد زوڵمى لێدەكرێت لەم مەوقعيەتى مەزڵوميەتەوە بەرحەقى دامەزراندنى دەوڵەتى كوردستان بسەڵمێنى و وەك هەندى لايەنى خۆ بەچەپ زان دامەزراندنى دەوڵەتى كوردي بە حەق دەناسێنن ولە كاتێكدا ئيستا دامەزراندنى دەوڵەتى ميللى چى لە ڕووى مێژوويەوە يان لە ڕووى سياسيەوە هيچ بەرحەقيكى نەماوە نەك لە كوردستان بڱرە لەسەراسەرى جيهاندا.
بەڵام بۆ كە سانيك كە "خواستى سه‌ربه‌خويى چه‌قى قورسايي و قيبله‌نوماى هه‌لسوورانيان له كوردستان" پێك دەهێنێت ئەيانەوى ستەمى ميللى تيوەريزەبكەن تا پێان بكرێ قەبە و موهيم پێشانى بدەن و برادرانى " بەيانى سەربەخۆى كوردستان" هەر لەسرەتاى باسەكەيانەوە بە ستەمى ميللى دەستيان پێكردوە تا بە سەربەخۆى كوردستان كۆتايان پێهيناوە خۆيان لەقەرەى ئەوە نەداوە ئيستا ئەم ستەمە چي بەسەر هاتووە.
بەڵام تا ناسێوناليزم مابێ مەسەلەى ميللى هەر دەمێنێ، ئەمە پەيوەست نيە بە بوونى ستەمى ميلليەوە ئەمە تەوەرەى كارى ناسێوناليزمە و لەعێراقدا حكومەتى ناسێونالستى بەعس لەوپەڕى قودرەتى خۆيدا مەسەلەى ميللى بردبووە كەشكەڵانى فەلەك، " ميللەت " و " مەسەلەى ميللى" كە دروست كراوى ناسێوناڵزمن ناتوانێت هيچ بەرحەقيەك بە دروست كردنى دەڵەتى قەومي بدات و دوڵەتى قەومى ئيتر لە ڕووى مێژووى و سياسيەوە كۆنەپەرست و دژى بەشەريە.
ئەمڕۆ ناسێوناليزم لە سەراسەرى عێراق و لە كوردستان وەزعيەتێكيان بار هێناوە كەسانێك بە زمانە جياجياكان عێراق قسەدەكەن لەبەرامبەر يەك سەنڱەريان ڱرتووە قڵشتێكيان دروست كردوە كە پێويست بە رێڱا چارەو ساڕێژكردن دەكات. تەنها بە جيابوونەوەى كوردستان ئەم قڵشتە نايەتەوە يەك بە ڵكو وەزيفەى كۆمۆنستەكان و ئينسان دۆستەكانە كار بۆ نەهێشتن و سڕينەوەى ئەم وەزعە نالەبارە بكەن و ڱرنڱترين كارێكيش كە دەبێ بكرێ ڕەخنەڱرتنە لە ناسێوناليزم رسوا كردن ئەم بزووتنەوە شەرم ئاوەرە. " بەيان" ئەم كارە يان ڕەخنە ڱرتن لە ناسێوناڵزم بە وەزيفەى خۆى نازانێ لە هيچ شوێنێكى ئەم سەنەدەدا ناچێتە سەر ئەم باسە. ئێمە پێشتر لە ڕەخنە لە نامەى تەسليم بوونەوەكەى ڕێبوار ئەحمەد بۆ يەكێتى نيشتمانى " واقعبينى" و نەرمي نواندن و خۆڱونجاندنى ئەم سياسەتەى رێبوار ئەحمەدمان دايە بەر ڕەخنەو پێمان وايە ئەم سياسەتە ڕاستڕەويە بەرهەمەكەى بە حزبێكى ئيستقلال تەڵەب كۆتاى هات بە شيعارى " نيشتمانێكى ئازاد و ڱەلێكى بەختيار"وە.
تێبينى: مەبەستمان لە بەيان" بەيانى سەربەخۆى كوردستانە"