نه‌ته‌وه په‌رستی ده‌بێ ببێته به‌كارێكی شه‌خسی!
مه‌نسور حكمه‌ت
تۆیژینه‌وه‌یه‌كی كورت سه‌باره‌ت به فیدراڵیزم
ڕێگه
بده‌ن چه‌ند ووشه‌یه‌ك سه‌باره‌ت به فیدراڵیسم بلێم. ئێمه ئێستا هه‌موومان(پێم
وایه هه‌موو ئه‌وانه‌ی كه له‌م ژووره‌دان مه‌گه‌ر ئه‌وه به ڕاستی كه‌سێكی
دواكه‌وتووبێت )بیست و چه‌ندساڵێكه له پێناو ئه‌وه‌دا خه‌بات ده‌كه‌ین كه دین
له ده‌وڵه‌ت په‌روه‌رده و فیركردن و له‌ژیانی كۆمه‌لایه‌تی ئیمه بكه‌ینه
ده‌ره‌وه وه ببێته كاری شه‌خسی. دین ببێته كارێكی شه‌خسی. ئێستا پاش بیست و
چه‌ند ساڵ ژماره‌یه‌ك هاتوون وه ده‌ڵێن وه‌رن با نه‌ته‌وه په‌یوه‌ست كه‌ین به
ده‌وڵه‌ته‌وه، به په‌روه‌رده‌و فێركردن و حكومه‌ت وه ببێته شێوه‌ی ژیان. من
ئه‌ڵێم هه‌ر به‌و جۆره‌ی كه مه‌زهه‌ب ده‌بێ كاری شه‌خسی بێت قه‌ومێتیش به هه‌مان
شێوه ده‌بێ ببێته كاری شه‌خسی. بۆی هه‌یه كه‌سێك نه‌ته‌وه‌ی هه‌بێت وه‌كه‌سێكی
تر نه‌یبیت. هه‌ر به‌و شێوه‌ی كه‌سێك دینی هه‌یه وه یه‌كیكی تر نیه‌تی. بۆی
هه‌یه ئینسانه‌كان قه‌ومیه‌تی جۆراو جۆریان هه‌بیت بۆی هه‌یه ژماره‌یه‌ك
بیانه‌وێت . بۆی هه‌یه ژماره‌یه‌ك بیانه‌وێت له به‌یانیه‌وه تا ئێواره ڕابه‌ره
نه‌ته‌وه‌ییه‌كانیان به‌گه‌وره بگرن و پیرۆزیان بكه‌ن. ژماره‌یه‌ك بیانه‌وێ له
به‌یانیه‌وه تاشه‌و گاڵته به میراتی نه‌ته‌وه‌ی ئه‌وان بكه‌ن (كه من له
ده‌سته‌ی دووهه‌مم. ) ئه‌وه‌ش ده‌بی كاری شه‌خسی ئێمه بێت.
(ئایا) ئێمه ڕێگه ئه‌ده‌ین پاش بیست و سێ ساڵ حكومه‌ت به‌ناوی دینه‌وه ،به
گۆڕینی دین به‌یه‌كێك له پێك هاته‌كانی حكومه‌ت ،به گۆڕینی مه‌زهه‌ب له كارێكی
شه‌خسیی وه (كه زه‌مانی شایش به هه‌مان شێوه كاری شه‌خسی نه‌بوو. ) بۆ
دامه‌زراوه‌ی ده‌وڵه‌ت، پاش بیست ساڵ حكومه‌تی ئیسلامی سیاسی، ئه‌نجا قه‌ومیه‌ت
ئه‌م ده‌وره له‌ئه‌ستۆ بگرێت ؟نه‌خێر ! ئازیزی من ،نه‌ته‌وه‌یی بوونی
ئینسانه‌كان،تورك وفارس و كورد و عه‌ره‌ب و به‌لوج بونیان هه‌ر به‌و شێوه‌ی كه
شیعه و سونی و به‌هایی و یه‌هودی بونیان كاری خۆیانه. بۆ خۆشیان به‌ڕێزه. خۆشی
له خۆیان، نابێ ڕڕگه بده‌ین ئه‌م( جێگه‌یه) په‌یدا بكات له گه‌ڵ شێوه‌ی ژیانی
كۆمه‌لایه‌تی ئێمه وه په‌یوه‌ست بێت. وه نابێ ڕێگه بده‌ین ببێته یاسا. وه
سبه‌ینێ ا ئێمه‌ش به هه‌مان شێوه كه ڕێگه‌ناده‌ین هه‌ویه‌ی دینیمان بده‌نێ وه
بێن تۆی شیعه‌ی ،تۆی سونی ،تۆی بهایت ،تۆی مه‌سیحی ویه‌هودیت پاشان له‌گه‌ڵ ئه‌وانی
تر له‌م سه‌رده‌مه دیاری كراوه یا له‌و سه‌رده‌می دیاریكراو جیاوازیت هه‌یه ،
سبه‌ینی بڵێن تۆ لوڕیت لێره چی ئه‌كه‌یت تۆ كوردیت چۆن هاتیته كه‌نار ئه‌م
شه‌قامه ؟ تۆ كه ژماره‌ی سه‌یاره‌كه‌ت سمنانیه چۆن له بلواری ناوه‌ڕاستی شاری
سنه دا سه‌یاره‌كه‌ت وه ستاندوه ؟ نامانه‌وێ نه‌ته‌وه مان بگۆڕن به
شناسنامه‌مان وه نامان ئه‌وێ بیگۆڕن به به‌شێك له ده‌سه‌لات. ئه‌گه‌ر ئێوه
باوه‌ڕتان به‌وه‌یه كه ئیسلامی سیاسی بۆگه‌نه وه ده‌سه‌لاتی ئیسلامی و حكومه‌تی
دینی وه حكومه‌تێك كه دین ده‌گۆڕێت به‌ئایدۆلۆژی ده‌سه‌لات و به به‌پایه‌یی
ده‌سه‌لات ، به بۆچونی من به یه‌ك تۆز بیر كردنه‌وه ده‌توانی تێبگه‌یت كه چۆن
ئێمه باوه‌ڕمان به‌وه‌یه‌كه حوكمه‌تی نه‌ته‌وه‌یی ،و فیدرالیزم پیسه ،وه به
هه‌مان شێوه قیزۆونه ، خوێن ڕێژیه،و به هه‌مان شێوه دواكه‌وتوه.
ئه‌مه هه‌ڵوێستی ئێمه‌یه سه‌باره‌ت به فیدرالیزم. ئه‌گه‌ر كه‌سێك بیه‌وێت
حكومه‌تی ئیسلامی له ئێران پارێزگاری لێبكات ئه‌وه له‌گه‌ڵ ئێمه ته‌ره‌فه.
له‌گه‌ڵ هه‌موو ئێمه كه له‌م ژوور ئاماده‌ین ته‌ره‌فه. سبه‌ی دیسان ئه‌گه‌ر
كه‌سێك بیه‌وێت حكومه‌تی نه‌ته‌وه‌یی بێنێته سه‌ركار،له‌گه‌ڵ ئێمه ته‌ره‌فه.
باشتره كه ئه‌وه بزانێت. كه له‌لای ئێمه‌وه ڕه د ئه‌كرێته‌وه. ئه‌بێ شوێنی
ئازار دان و ئیعدام كردن دروست بكات. بڕوات سیا)
CIA
(بهێنێت وه پاڵ بدات به ناتۆوه دواتر بڕوات بیبیسی و سی ئێن ئێن بێنێته پشت
خۆی. له لایه‌ن جیلێكه‌وه ڕه‌د بكرێته‌وه تا مۆله‌تی په‌یدا بكات له‌و وولاته
حكومه‌تی قه‌ومی ئاراسته بكات (ڕاگه‌یه‌نێت)كه ئه‌و هێڵه هی توركه كانه.
ئه‌مه سنوری لوڕه‌كانه وه ئه‌مه سنوری به‌لوجه‌كانه.
لێره‌دا سه‌رنج ڕاكێش ئه‌وه‌یه كه كۆمه‌ڵگای فیدراڵیان له سه‌ر بنه‌مای
دابه‌شكردنی پارێزگاكانی جمهوری ئیسلامیه. باشه ئه‌گه‌رسبه‌ی كۆماری ئیسلامی
ئازه‌ربایجانی كرد به سێ به‌شه‌وه ئه‌و كاته سێ كۆماری ئۆتۆنۆمی و كۆماری
فیدراڵمان هه‌یه یان نا ؟ ئه‌گه‌ر نه ئه‌و سنورانه چ كه‌سێك ده‌یان كێشێت
؟لێره‌دایه كه باسی (شار ی)تاران نموونه یه. تارانی مانای چی ؟هه‌ركه‌س دێته
تاران به خۆی ده‌ڵێ تارانی و ڕاستیش ده‌ڵێ ،ڕاست ده‌ڵێ. تاران. .. .. له خه‌ڵكێك
كه له شوێنه‌كانی تری مه‌مله‌كه‌ته‌وه هاتوون ،ئه‌یانه‌وێ له‌و بژین. فیدرالیزم
یانی ئه‌وانه به‌ردانه گیانی یه‌كتر. نه‌ك له گردو شاخه‌كانی لوڕستان و كوردستان
، به‌ردانیان بۆ گیانی یه‌كتر له‌تاران ! له به‌ر ئه‌وه‌ی كه وولاتی
هه‌ریه‌كه‌یان ئهیهوێت وه‌فاداریان بۆ كۆماری فیدراڵی بسه‌لمێنت. كێشه‌كه له
سه‌رایڤۆ(له بۆسنا )ڕ ویداوه. بینیمان. یوغوسلافیا له به‌ر چاومانه. ئه‌وه
فیدرالیزمه. چیا(یه‌كێك له‌وانه‌ی كه له كۆبوونه‌وه پاڵتاكیه‌كه‌دا پرسیاری
كرد) ئه‌پرسێ باشه ئه‌ی چۆنه جیابوونه‌وه قوبووڵ ده‌كه‌ن ؟ئایا ئه‌مه ناكۆكی
نیه ؟ ئه‌خێر ناكۆك نیه. له به‌رئه‌وه‌ی له حاڵتیكدا نه‌فره‌تی نه‌ته‌وه‌یدا
ئه‌وه‌نده قوڵده‌بێته‌وه ، به هه‌وڵی شۆڤێنستی ناوه‌ندی و ناسیۆنالیزمی ناوچه‌یی
ئه‌وه‌نده ئه‌م نه‌فره‌ته قووڵ ئه‌بێته‌وه كه مێژوویه‌ك له شه‌ڕو پێكادان ،
ناڕه‌حه‌تی و دژایه‌تی له نێوان تاكه جیاوازه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌دا پێك ئه‌هێنێت كه
هیچ ڕێگایه‌ك جگه له‌وه نامێنێت بۆ ئه‌وه‌ی كه نیاز پاكی خۆت نیشان بده‌ی وه
بڵیێ به له‌به‌ر چاو گرتنی ئه‌و مێژووه خوێناوی و خوێن ڕێژی یه ، نه‌ته‌وه‌یه‌ك
كه به‌و ڕێژه‌یه له ژێر چه‌وسانه‌وه‌دا بووه وه ئیتر نا توانێت ڕێك بكه‌وێت
،وه‌ره ڕێگه‌بده سه‌یركه‌ین ئهیهوێت یه‌ك جاریتر تاقی بكاته‌وه كه ئهیهوێت
پێكه‌وه بژین یا ده‌یه‌وێت وولاتی خۆی دامه‌زرێنێت. ئه‌مه چاره‌سه‌ریكی تاڵه.
جیابوونه‌وه‌ی ژماره‌یه‌ك له كۆمه‌ڵگایه‌ك كه پێشتر ژیانیان تێدا به‌سه‌ر بردوه
و به‌شیان كرد وه جیا بوونه‌وه‌یان له سه‌ر بنه‌مای قه‌ومیه‌تیان یه‌ك ڕووداوی
تاڵه. به‌لام ئه‌گه‌ر ناچار بووین ده‌بێ ئه‌م كاره بكه‌ین. هیچ كاتێك نه‌مان
ووتووه كه قایلین به مافی هه‌موو میلله‌تێك بۆ دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌ت . حه‌تمه‌ن
به‌و جۆره نیه. هه‌روه‌ك چۆن قوبووڵمان نیه وولات بۆ هه‌موو دینه‌كان دامه‌زرینن
،بۆ هه‌موو میلله‌تانیش قوبووڵمان نیه به ته‌ئكید وولات ماناكه‌ی نه
نه‌ته‌وه‌یه وه نه گه‌له وه نه مه‌زهه‌به ،یه‌كێتی دڵخوازانه‌ی
ئینسانه‌كانه. له ئه‌نجامدا هه‌ر ژماره‌یه‌ك كه بیانه‌وێ پێكه‌وه بژین ئه‌بێ
بتوانن به یه‌كه‌وه بژین ، هینانی (ووشه‌ی )میلله‌ت
وناسیۆنالیزم له پیناسه‌ی ده‌وله‌تدا ،(به‌ومانایه‌ی كه)ئیره حوكمه‌تی
ئیرانیه‌كانه. ئیره حكومه‌تی لوڕه‌كانه وهتد ،ئه‌مه به بۆچونی ئێمه
كۆنه‌په‌رستانه‌یه.
سه‌باره‌ت به كوردستان ،ئێمه به‌رده‌وام ووتوومانه كه كێشه‌یه‌كی میللی
مه‌تره‌حه. هه‌روه‌ك چۆن كێشه‌ی فه‌له‌ستین كێشه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌یی یه و
مه‌تره‌حه. به‌لام كێشه‌ی باسك كێشه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌یی و مه‌تره‌ح نیه. سه‌ره‌ڕای
ئه‌و هه‌موو تۆپ بارانه‌ی كه باسكه‌كان له باكوری ئیسپانیا ده‌یهاوێژن. كێشه‌ی
باسك كێشه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌یی مه‌تره‌ح نیه. كۆمه‌ڵگای ئیسپانیا ده‌گه‌ڕێنێته
دواوه. به‌لام كێشه‌ی فه‌له‌ستین كێشه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌یی و مه‌تره‌حه ئه‌بێ
وه‌لام وه‌رگرێته‌وه. كێشه‌ی كوردستان كێشه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌یی مه‌تره‌حه ئه‌بێ
وه‌لام وه‌رگرێته‌وه. مانای ئه‌وه نیه كه كێشه‌ی خۆراسانیش ئه‌بێ وه‌لام
وه‌رگرێته‌وه. لیره كێشه‌یه‌كمان نیه. هه‌ركاتێك ناسیۆنالیستێكی نه‌ته‌وه
په‌رست له هه‌ر دوو لاوه پاش په‌نجا ساڵ درۆ و خوێن ڕێژێ ،ئه‌وكاته ئه‌بێ
له‌گه‌ڵ هه‌مان سیاسه‌ت هه‌ڵوێست بگرین.
به‌لام سیاسه‌تی نوێ و پێشنیاری ئێمه بۆ خه‌ڵكی كوردستان چی یه ؟ ئه‌وه‌یه كه
یه‌كێتی دلخوازانه هه‌ڵبژێرێت. ئێمه ئه‌بێت ڕیفرانۆم بخه‌ینه به‌رده‌م بۆ
ئه‌وه‌ی ئه‌و خه‌ڵكه بزانن كه بڕیار به‌ده‌ست خۆیانه ،به‌لام ده‌توانین پێشنیاری
بۆ بكه‌ین كه بمێننه‌وه وه نه‌ڕۆن ،سیسته‌مه‌كه شورایی یه. ده‌سه‌لات له
گه‌ڕه‌كه‌كانه ،ده‌سلات به‌ده‌ست تاك تاكی كۆمه‌ڵگاوه‌یه. له ئه‌نجامدا ،نه‌خێر
ناكۆكی نیه. ئێمه ڕاسپارده‌ی جیابوونه‌وه ناكه‌ین. ئصمه مافی یفراندۆم
به‌ڕه‌سمی ده‌ناسین. ڕیفراندۆم به میهره‌بانی ئینسان كوژه‌كانی ده‌وڵه‌تانی
ئیسلامی و پاشایه‌تی له كوردستان ،به میهره‌بانی مه‌حروم كردنی له مافه
بنه‌ڕه‌تیه كانیان ،به‌میهره‌بانی میللی تاریزه كردنی به‌شێك له لایه‌ن حكومه‌تی
هه‌مان وولاته‌وه و بۆمب وتۆپێك كه كۆیان كردۆته‌وه، ناچار بووه،تۆ بۆئه‌وه‌ی
كه بتوانیت ئه‌و متمانه‌یه به‌ده‌ست بێنی، تاخه‌ڵكی كوردستان بتوانن ئاسوده
بمێنن وه بۆ ئه‌وه‌ی بتوانی وه‌لامی ناسیۆنالیسته كورده‌كان بده‌یته‌وه ئه‌بص
بیده‌ته ده‌ست خه‌ڵك خۆی. ڕاستیه‌كه‌ی من له‌و باوه‌أه‌دام سه‌ره‌ڕای هه‌موو ئه‌و
مێژووچه‌یه خه‌ڵكی كوردستان له‌یه‌ك ڕیفراندۆمی ئازاد دا ده‌نگ به جیابوونه‌وه
ناده‌ن. لێكدانه‌وه‌ی شه‌خسی من ئه‌وه‌یه. ئێستا ئاوایه. هه‌تا سه‌ره‌ڕای ئه‌و
هه‌لومه‌رجه كاره‌سات باره ،تا ئه‌وه‌ی بگات به‌وه‌ی حكومه‌تێكی ئازادی خواز له
تاران له ده‌سه‌لاتدا بێت كه نوینه‌رایه‌تی خه‌ڵك بكات ،وه شورای سنه به
هه‌مان ئه‌ندازه ده‌سه‌لاتی هه‌یه كه شورای هه‌ر شارێكی تر هه‌یه‌تی.
(به‌شێك له كۆبوونه‌وه‌ی پاڵتاكی مه‌نسور حیكمه‌ت له 26دێسه‌مبه‌ر2001سه‌باره‌ت
به فیدرالیزم، ئاماده‌كراوه له‌لایه‌ن ئازه‌ری ماجدیه‌وه. ئه‌م بابه‌ته
له‌لایه‌ن میهران مه‌حبوبی یه‌وه نوسراوه‌ته‌وه
وه‌رگێرانی:كاوه عومه‌ر