پێویستی لایەنگیری کۆمۆنیستی لە سەربەخۆیی کوردستانی عیراقحەمید تەقوایی
وەرگێڕانی لە فارسیەوە: کاروان نەجمەدین
گفتوگۆی بڵاوکراوەی ئەنتەرناسیۆنال لەگەڵ حەمید تەقوایی
ئەنتەرناسیۆنال: لە بەیاننامەی حیزبدا (حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی ئێران.. وەررگێر) لە پەیوەند بە سەربەخۆیی کوردستان و سودمەندی ئەم پرسەوە ئاماژە دراوە بە بارودۆخی ڕەش و بالادەستی کێشمەکێشمی قەومی و مەزهەبی لەعێراق دوای هێرشی سەبازی ئەمرکا.
یەکەم پرسیار ئەوەیە گەرەنتی چییە کە دوای سەربەخۆیی کوردستان بارودۆخ باشتر ببێت ؟
حمید تەقوایی : بێگومان هیچ گەرەنتیەکی بەرایی لە ئارادانیە بۆ باشتر بونی بارودۆخ، نەک بەتەنها لەم بارەیەوە بەڵکو لە بارەی هەر ئاڵوگۆڕێکی سیاسییەوە ناتوانرێت لە سەداسەد پێشبینی و گەرەنتی بکرێت کە ئایندە چۆن دەبێت ، باس لەسەر ڕەوەند و ئەگەرەکانە، تا ئەوشوێنەی پەیوەندی بە مەسەلەی عێراق و سەربەخۆیی کورداستانەوە هەیە بەبروای من ئەبێت سەرەتا ئەڵتەرناتیڤی مانەوەی کوردستان وەک بەشێک لە عێراق هەڵسەنگێندرێت، پرسیاری واقعی ئەوەیە کە مانەوەی کوردستان وەک بەشێک لە عێراق یان جیابونەوە وسەربەخۆیی، کامیان لە بەرژەوەندی خەڵی کوردستان و تەنانەت خەڵکە لە هەموو عێراقدا؟، لە وەڵام بەم پرسیارەدا سەرەتا دەبێت لەو خاڵە دڵنیا بینەوە کە لە دەسپێکی هێرشی ئەمریکا وە تا ئەمڕۆ بەکردەوە لەگەڵ کۆمەڵگا و حکومەتێکی مەدەنی و ستاندارد بەرەوڕونین، لەدوای جەنگی کەنداوەوە حکومەت و سیاسەت و کۆمەڵگە گۆڕێندراوە بۆ تێکهەڵڕژاویەک لە مەزهەب و تایەفە و گروپەکان و تەوازنی هێز لە نێوان ئەم هێزە دواکەوتوانەدا، کە بەتەواوی بارودۆخێکی بنیاتنراوە لەسەر تێزی نەزمی نوێی کۆمەڵگە و حکومەتە پێکەوەنراوەکان و "دیموکراسی" بەرهەمهێنراوی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی لە عێراق و ناوچەکە. حکومەتی کارەزای و حکومەتی مالیکی دوو نمونە لەو دەوڵەتانەن. تەنانەت ئەمڕۆش کە ئۆباما و دارودەستەی ئەمریکا قسە لەبارەی گرنگی "حکومەتی ئئتلافی" لە عێراق دەکەن مەبەستیان حکومەتێکە کە سەرانی عەشایەری سوونی لە حکومەتدا زیاتر بەشداری پێبکەن و هاوسەنگییەکی باشتر لەنێوان قەوم و عەشیرەت و مەزهەبەکاندا بێتەئاراوە. حکومەتی هەرێمی کوردستانیش بەشێکە لەو کۆمەڵگا و حکومەتانەی مۆدێلی نەزمی نوێ و درێژەکێشانی ئەو بارودۆخەش جگە لە بەرجەستە تربونەوەی "ئیدارەی پێکەوەلکێنراو" لە کۆمەگە و سیاسەت و حکومەتی عیراق واتایەکی دیکەی نیە. لەم ڕوەوە حیزبی ئێمە هەر لە قۆناغی جەنگی کەنداوەوە لایەنگری جیابونەوەی کوردستان بووە .
بە هاتنەمەیدانی داعش و چڕبونەوەی شەڕی سونە و شیعە نەخشی ئەم پێکەوەلکێندرانەی کوردستان بەپێی قۆناغ چڕتر دەبێتەوە.
خاڵی یەکەم، پێگەی حکومەتی هەرێم لەم شەڕەدا و پەیوەندیان لەگەڵ حکومەتی مەرکەزی و داعش و بەگشتی هێزە ڕەقیبەکانی و دژایەتی سونە و شیعە ئەگۆڕێت بۆ یەک پرسی جدی و توند،(هەرئێستا هەردوو حیزبی دەسەڵاتداری کورد، پارتی دیموکراتی دیموکرات و یەکێتی نیشتمانی لەپەیوەند بەم پرسەوە هەڵوێستی جیاوازیان هەیە. یەکێتی نیشتمانی زیاتر لە هەڵویستی جمهوری ئیسلامی ئێران و مالیکی نزیکترە و پارتیش کە لە سەرەوەی حکومەتی هەرێمدایە، زیاتر لە تورکیا نزیکە). بە درێژەکێشان و چڕتربونەوەی بارودۆخی ئێستا پێگەی حکومەتی هەرێمی و بەگشتی "مەسەلەی کورد" بەو واتایەی کە ئاماژەمپێدا وەکو یەک هۆکار لە بارودۆخی ناهەمواری عێراقدا نەخشی زیاتر پەیدادەکات. تاکو ئێستا کوردستان بە بەراورد بە ناوچەکانی تری عێراق توانیویەتی بارودۆخێکی ئارامتر و باشتری هەبێت بە هەڵکشانی شەڕی نێوان سونە و شیعە کە نیشانەیەک بۆ داکشانی دیارنییە، بارودۆخەکە بە خێرایی گۆڕانکاری بەسەردادێت و بە خوازراوی و ناخوازراوی قاچی حکومەتی هەرێم و ناوچەی کوردسان رائەکێشرێتە ئەوجەنگەوە.
خاڵی دووەم پەیوەندی حکومەتی هەرێم و حکومەتی ناوەندییە لە حاڵی حازردا، حکومەتی مالکی لە بەشێکی فراوانی وڵاتدا حاکمیەتی خۆی لەدەستداوە و زیاتر پێگەو نەخشی گروپێکی مەزهەبی و نوێنەرایەتی شیعەکانی گرتۆتە بەر، نەک حکومەتی ناوەندی عێراق. ئەم بارودۆخە حکومەتی هەرێم بێ مانا و بێ بەها دەکات، وەختێک بە کردەوە حکومەتێکی ناوەندی لەئارادا نیە، حکومەتی هەرێمییش نە لەکوردستان و نە لەهیچ بەشێکی عێراقدا هیچ جێگەیەکی نییە، هەروەک ئاماژەمپێدا تەنها نەخشو واتایەک کە ئەتوانێت هەیبێت لایەنگیری و بەشداریکرندی بەکردەوەیە لە شەڕو کێشمەکێشمی داهاتودا بە ناونیشنی بەرگریکردن لەم یان لەو بەرەیە دەبێت.
خاڵی کۆتایی لە بارودۆخی ئێستادا کوردستان بە کردەوە شێوەی یەک دەولەتی سەربەخۆی لەخۆگرتوە بەلام بەڕەسمی و قانونی بەشێکە لە عێراق. ئەم دژبەیەکیییەی نیوان رەسمی و ڕوکەش قابیلی درێژەکێشان نیە و درەنگ یان زو دەگۆڕێت بۆ یەک شەڕی خوێناوی نیوان لایانگرانی یەکپارچەیی عێراق و هێزە کوردییەکان کە خوازیاری پاراستنی پێگەی هەنوکەییانن. وەک نمونە پێگەی کەرکوک لەبەرچاوبگرین، کە ساڵەهایە جێگەی مشتومڕی نیوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکەمەتی مالکی بووە و حکومەتی هەرێم ئەوشارەی خستۆتە ژێر ڕکێفی خۆیەوە ڕایگەیاندووە کە نایگەڕێنێتەوە، ئەو بارودۆخە وەک بۆمبێکی تەوقیتکراو دەگوزەرێت کە بە کەمترین سەرخۆکەوتنەوەی حکومەتی مەرکەزی دەتەقێتەوە، تەنها ڕێگەی بەرگرتن بەو تەقینەوەیە ڕەسمیەتدان بە بارودۆخی هەنوکەییە واتا سەربەخۆیی کوردستانە.
هەموو ئەو لایەنانەی کە ئاماژەمپێدا بە ڕۆشنی پیشانی دەدات کە بە بەراورد بە ئەڵتەرناتیڤەکانی دیکە سەربەخۆیی کوردستان باشترین و کاراترین ڕێگەی چونەدەرەوەیە لە بارودۆخی نەهەمەتباری ئێستا و پێشگرتن بە کێشمەکێشی خوێناوی داهاتووە.
ئەنتەرناسیۆنال: ئایا سەبەخۆیی کوردستان و تەنانەت خستنەڕوی ئەم پرسە نابێتە سەرچاوەی كێشمەکێشم و شەڕێکی تازەی قەومی و تایەفی ؟
حمید تقوایی: هەمیشە سەربەخۆیی کوردستان لەگەل دژایەتی ئەوهێزە ناسیۆنالستانە بەرەوڕوبووە کە بەرگری لە پاراسنتی خاک ناسنامەیەکی پیرۆزیان بووە، بەڵام لە هەلومەرجی ئەمڕۆدا ئەو شێوە بەرگری و دژبونە تا لاوازترین ئاست دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە، عادەتەن نەیارە سەرسەختەکانی سەربەخۆیی کوردستان وڵاتانی خاوەن ناوچە کوردنشینەکا واتا ئێران و تورکیا و سوریا و عێراق بوون، بەڵام ئەمڕۆ بارودۆخی ناوچەکە گۆڕانکاری بنەڕەتی بەسەرداهاتووە و مامەڵەی ئەو دەوڵەتانەش لەسەر پرسی کورد بەلەبەرچاوگرتنی بارودۆخی تازە گۆڕانکاری بەسەردا هاتووە، بەگشتی هۆکارێکی تازە لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، ناکام مانەوەی سیاسەتی هەژمونخوازانەی ئەمریکا دوای جەنگی سارد دروستبونی بۆشایی باڵادەستییە لەم ناوچەیە. ئەم بارودۆخە بوەتە هۆکارێک کە دەوڵەتانی ناوچەکە لەپێناو فراوانکردنی هێزو نفوزی خۆیان و نمایشکردن وەک هێزی فریادرەس لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، بکەونە پێشبڕکێ و بەرانبەرکێی یەکتر، وە لەم نێوەدا بە قازانجی ئەم سیاسەتە سود لە مەسەلەی کوردیش وەرگرن، ئەمڕۆ پرسی کورد نەک وەک شێوە کڵاسیکیە نەتەوەییەکەی لە هەرچوارپارچەی کوردستان، بەڵکو وەک هۆکارێک لە پێشبڕکێ و جەنگ و کێشمەکێشی ناوچەیی هێزە قەومی و مەزهەبیەکان و دەوڵەتانی پشتیوانیان، لە سوریا و عێراق تا تورکیا و جمهوری ئیسلامی ئێران و سعودیە و تەنانەت حکومەتی ئیسرائیلیش،لەکایەدایە و هەر هێزو دەوڵەتەش بە لەبەرچاوگرتنی جێگەو شوێنی خۆی لەم کێشمەکێشەدا، لەگەڵ پرسی کورد مامەڵە دەکات.
لەلایەکی دیکەوە بارودۆخی و پێگەی دەوڵەتاکان و ئەحزابی ناسیۆنالستی کورد گۆڕانکاری بەسەر پەیوەندییەکانیاندا هێناوە.
ڕەزامەندی ئاشکرای حکومەتی تورکیا لەبارەی سەربەخۆیی کوردستانی عێراق، و هەڵوەستە تازەکانی پ.ک.ک لەنزیکایەتی لەگەڵ حکومەتی تورکیاو دەستکشانەوە لە زۆرێک لە ئامانج و بانگەشە ناسیۆنالیستیەکانی ڕابردووی دوو نمونە لەم جۆرە گۆڕانکارییەیە. لە سوریاو عێراقیش (بە ڕادەیەک حکومەتی ناوەندی شتێکی ئەوتۆی نەماوەتەوە)، لەبنەڕەتدا پرسی کورد لە چوارچێوەی تاوتوێکردنی قەیرانی و سەقامگیریی ناوخۆیی و ناوچەیی ئەو حکومەتانەدا دەێتەکایەو و واتایەک پەیدا دەکات، لە عێراق پرسی نەتەوەیی لە شێوەی پەیوەندی حکومەتی هەرێمیی و حکومەتی ناوەندیدا( کە بەشێکی گرنگی ئەمەش حیزبێکی ناسیۆنالستی کوردی دادەمەزرێنێت)نەشونما دەکات و لە سوریا هێزە کوردیەکان بە شێوەی هاوپەیمانێکی ڕاستیی ئەسەد دەردەکەون، ئەم بارودۆخە مامەڵەی ئەو حکومەتانەی لەبەرانبەر پرسی کورد بەگشتی و پرسی سەربەخۆیی بەتایبەتی لەبنەڕەتدا گۆڕیوە و خستویەتیە چوارچێوەوەیەکی تەواو جیاواز لەڕابردوو، ئەم ڕاستیە لە دەربڕینەکانی وتەبێژی حیزبی دادو گەشەپێدان، حیزبی دەسەڵاتدار لە تورکیا، جورێک لێکدەدرایەوە کە "لەڕابردودا ئایدیای دەوڵەتی سەربەخۆ هۆکارك بوو بۆ شەڕەکانی تورکیا، بەڵام ئەمڕۆ کەس مافی دەربڕینی ڕای لەو جۆرەی نیە لەبارەی دەوڵەتی کوردییەوە.....کوردەکان براکانی ئێمەن"، ئەمە دەربڕینی ڕای وتەبێژی حکومەتێکە کە لە ڕابردوودا سەرسەختترین موخالفی سەربەخۆیی کوردەکان و تانانەت پێشنیارو ئایدیا سەربەخۆیی بووە لە هەریەکێک لە چوارپارچەکە، لەم نێوەدا تەنها جمهوری ئیسلامی ئێران هاوشێوەی ڕابردو دژایەتی سەربەخۆیی کوردستان ئەکات، بەڵام ئەم دژایەتیەش لە ڕوانگەی چارەسەرکردنی بارودۆخی قیراناویی عێراقەوە بە قازانجی مالکی سەرچاوە دەگرێت، بەگشتی جمهوری ئیسلامی وەک هاوپەیمان و پارێزەری کارای حکومەتی مالکی، یەک پێی شەڕو کێشمەکێشە قەومی و دینیەکانە لە عێراق و هەر ئەوەندە دەتوانێت ڕێگریی سەربەخۆیی کوردستان بێت کە مالکی دەتوانێت.
کۆی ئەمانە نیشانی دەدەن کە لە ڕوی کارکردەوە ڕێگری لەبەردەم سەربەخۆیی کوردستاندا لە هەرکاتێک لاوازتر بووە و لە کۆتاییدا ئەگەری جەنگ و کێشمەکێش لەسەر ئەم پرسە لە هەرکاتێکیتر لاوزترە .
ئەنتەرناسیۆنال: ئاماژەت بە پرسی کەرکوک کرد، هەندێک موخالفی سەربەخۆیی کوردستانن لەبەرئەوەی کە گوایە لە کەرکوک حەمامی خوێن هەڵدەگیرسێت، ئەم ئەگەرە تاچەند وایە؟
حمید تقوایی: هەر وەک ئاماژەمپێدا بونی حکومەتی هەرێمێک لە ئێستادا کە بەکردەوە کەرکوکی بەدەستەوەیە بەبێ ئەوەی ئەم پرسە کرابێتە یاسایی و فەرمی - واتە واقعیەتی ئێستا - زیاتر لە هەر ئەڵتەرناتیڤێکی تر دورنمای جەنگ و مامەڵەیەکی خوێناوی دەخاتە بەردەم پرسی کەرکوکەوە. جیابونەوەی کوردستان تەنها لەسەر بنەمای راپرسیەکی ئازادانەی گشتی هەموو خەڵکی کوردستان بە خەڵکی کەرکوکیشەوە دەتوانێت بەهاو بەرهەقی هەبێت ئەم پشتبەستنە بە دەنگی خەلك ئەگەری جەنگ و ململانێ لەسەر کەرکوک و سەرجەم "ناوچە کێشەلەسەرەکان" ئەگەر بەتەواوی کۆتایی پێنەهێنێت ئەوا لانی کەم زۆر لاوازی دەکاتو دەیخاتە پەراوێزەوە. ئەبێت سەرنج بدرێت کە ئەم گەڕانەوەیە بۆ ڕای خەڵکی کەرکوک سەبارەت بە هەژمارکردن وەک ناوچەیەکی سەر بە هەرێمی کوردستان یان دەرەوەی ئەوێ، هەروەک بەشێکە لە ڕێککەوتنی نێوان حکومەتی هەرێم و حکومەتی ناوەندی(مادەی ١٤٠ی دەستوری عێراق)، بەڵام تا ئیستا جێبەجێ نەکراوە. سەرباری ملدانی حکومەتی ناوەندی بە ڕاپرسی گشتی کە هەرچەندە ڕوکەشە و تەنها نوسراوی سەر کاغەزە ڕەوابونی زیاتر دەبەخێشێتە سەربەخۆییەکی پشتبەستو بە ڕای خەڵک .
بەهەرحال ئەگەر تا پیش سەرهەڵدانی داعش و پەرەگرتنی قەیرانی ئێستا پرسی کەرکوک پرسێکی بێچارەسەر و ناڕۆشن بوبێت و لە نێوان هاوسەنگیی هێزی حکومەتی هەرێم و حکومەتی ناوەندیدا گەشتبووە جۆرێک لە هاوسەنگی وسەقامگیری ڕێژەیی، ئەمڕۆ بە دەستبەسەراگرتنی ئەم شارە لە لایەن حکومەتی هەرێمەوە، گۆڕاوە بە ناوەندێکی قەیراناوی کە تەنها رێگەی پوچەڵکردنەوەی ئەم بارودۆخەی ئیستا بەرپاکردنی ڕاپرسیەکی گشتی لەخەڵک سەبارەت بە ئایندەی ئەم شارە و تەواوی کوردستانی عیراق.
ئەنتەرناسیۆنال: ئایا سەربەخۆیی کوردستان لە بەرژەوەندیی ناسیۆنالزمی کوردو و بەدیاریکراویش حزبە دەسەڵاتدارەکانی کوردستان تەوەونابێت؟
حەمید تەقوایی: وەڵام بەم پرسیارە بە تەواوی پەیوەستە بە ڕوڵ و کارکردی کۆمۆنیستەکانەوە ئەمڕۆ لە پەیوەند بە سەربەخۆیی و سبەی لە کوردستانێکی سەبەخۆدا. هەر وەک ئاماژەمپێدا لە ڕوانگەی ئێمەوە تا ئەو جێگایەی باس لەسەر بەرژەوەندی جەماوەری خەڵکی کوردستانە، سەربەخۆیی ڕێگای پاریزراو مانەوەیە لە ئاگری شەڕی قەومی و مەزهەبی و کۆمەڵگەو حکومەتی وابەستە بە مەزهەب و نەتەوە و تایەفەکانە.
ئێمە بەو هۆکارە خوازیاری سەربەخۆیی کوردستانین کە شەڕی ئەم سیناریۆی نەزمی نوێیە لە لەسەر خەڵکی کوردستان کەم کەینەوە.
ناسیۆنالیزمی کورد و بەدیاریکراوی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەشێکە لە هەمان سیناریۆی ڕەشی نەزمی نوێ. حکومەتی هەرێمی کوردستان لە سێبەری هێرشی سەربازی ئەمریکا لە جەنگی کەنداودا هاتۆتە بوون و لەسەر ئەو بنەمایە جێگای لە سیاسەتدا پەیدا کردوە. خەڵکی کوردستان لە دوو دەیەی ڕابردوودا دەسەڵاتی حیزبە ناسیۆنالستەکانی تاقیکردووەتەوە و کۆتاییهێنان بە دەسەڵاتی ئەو حیزبانە بوە بە خواست و مەیلێکی جەماوەری لە کورردستان. سەربەخۆیی دەبێت و دەتوانێت لەدیدی خەڵکی کوردستانەوە بەواتای کۆتاییهێنان بێت نەک تەنها بە دەستتێوەردانی هێزە ئیسلامیەکان بەڵکو کۆتایی هیێنان بێت بە دەسەڵاتی هێزە ناسیۆنالیستەکان و سیاسەت و کارکردی "ناسیۆنالزمی خۆماڵی" کە لە دوو دەیەی ڕابردوودا ڕوی دەستیان کردۆتە خەڵکی کوردستان ( ڕوی چەکەکانیان کردۆتە خەڵکی کوردستان..وەرگێڕ).
کوردستانی سەربەخۆ دەتوانێت و دەبێت نمونەی کۆمەڵگەیەکی سکۆلار و سەردەمیانەی سەدەی بیستەمیانە بێت جیاوازتر بێت نەک تەنها لە عێراق و سوریا ، بەڵکو لە جمهوری ئیسلامی ئێران و تورکیا وئیسرائیل و دەڵەتە -مەزهەبی- قەومیەکانی ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەراست. کوردستانی سەربەخۆ دتوانێت، بە چارەسەرکردنی پرسی نەتەوەیی کورد و سەرئەنجام سڕینەوەی خۆشباوەڕی ناسیۆنالستی لە ناو جەماوەری خەڵکدا، هەلومەرجێکی سیاسی و کۆمەلایەتی لەبار بۆ بەهێزبونی چەپ و هەڵکشانی ئاستی تێکۆشان لە ڕێگای ئاسۆ و ئاماجی ئازادی و یەکسانی و خۆشگوزەرانی بۆ هاوڵاتیەکانی بهێنێتە ئاراوە. ئاسۆو ئامانجێک کە شۆڕشەکانی ناسراو بە بەهاری عەرەبی بە ئاڵای "نان،ئازادی،بەهای ئینسانی" بەدنیایان ڕاگەیاند، ئێمە کۆمۆنیستەکان لەم ڕاستایەدا بە هەمان ئاڵاوە پرسی سەربەخۆیی دەخەینە ڕوو وە بەرگری لێدەکەین.
ئەوە ڕۆشنە کە لەڕۆتیندا دەوڵەت و حکومەتێک لەسەر بنەمای ناسنامەی قەومی، خۆبەخۆ زەمینەی لەبار بۆ هاتنەکایە و بەرەوپێش پاڵنانی ناسیۆنالزم و حیزبە ناسیۆنالستەکان فەراهەم دەکات. بەڵام بارودۆخی تایبەتی دوو دەیەی کۆتایی لە عێراق و کوردستان، پێچەوانەی ئەم ڕەوندە گشتی و ڕۆتینەیە، واتا ڕووەو لاوازی پێگەی ناسیۆنالیزمی کورد و لاوازی خۆشباوەڕیی جەماوەری خەڵک پێیان بەناونیشانی خاوەن کلیلی پرسی کورد کاریکردوە، یەکەم، ناسیۆنالسم زیاتر لە دوو دەیەیە لە حکومەتی هەرێیمیدا لەسەر کارە و خۆشباوەڕی جەماوەری خەڵک بە "ناسیۆنالیزمی خۆماڵی" تا ئاستێکی زۆر ونە، دووەم، ئەمڕۆ پرسی کورد بەناونیشانی بەزۆر پێکەوە لکێنراویی لە کۆمەڵگەیەکی بەشبەش کراو بە سونی و شیعی و کوردوعەرەب و تورکمان هاتۆتە کایەو و بوەتە بابەت، نەک بە ناونیشانی ستەمی قەومی سەپێنراو لەلایەن ناسیۆنالیزمی عەرەب و حکومەتی ناوەندیەوە. هەر وەک لە سەرەوە ئامەژەم پێدا سەربەخۆیی، پێکەوە لکێنراوی کورد لە سیناریۆی ڕەشی عێراق جیادەکاتەوە و ئەمەش هەلومەرج لە کوردستانی سەربەخۆدا بۆ خەڵکو حکومەت لەبار تر دەکات لە ڕوبەڕو بونەوەی هەرجۆرە ناسنامەیاکی قەومی و مەزهەبی و ناسیۆنالیستی.
لە لایەکی ترەوە ئەمڕۆ کوردستان بە بەراورد لەگەڵ ناوچەکانی تری عێراق بارودۆخێکی ئارامتر و جێکەوتوتری هەیەو ئەمەش وایکردوە هێزە ناسیونالیستە دەسەڵاتدارەکان ئەو بارودۆخە بە قازانجی خۆیان بگوەزەرێنن. سەربەخۆیی، ئەوڕەوای و متمانە درۆزنانەیە لە هێزە ناسیۆنالستەکان ئەسەنێتەوە و پەردەی سەر ڕوی ڕاستەقینەی دواکەوتوی ناسیۆنالیزم هەڵدەماڵێت. هەڵبەت هیچ یەکێک لەو ئاڵوگۆڕانە خۆبەخۆ ڕونادات، هەڵسوڕان و کارکردی کۆمۆنیستەکان لەم نێوەدا دەوری بنەڕەتی و یەکلاکەرەوە دەگیڕێت. دەبێت کۆمەڵگە و جەماوەری خەڵک لە کوردستان و عێراق و ناوچەکە، لە ئاستێکی هەرچی فراوانتر گرنگی و پێویستیی سەربەخۆیی کوردستان و دورنمای کوردستانی سەربەخۆ لە زمانی کۆمۆنیستەکانەوە ببیستن و بە یەک هەڵوێست و پێشبینی ڕادیکاڵ و ئینسانییەوە خوازیاری سەربەخۆیی کوردستان بن. لە بنەڕەتدا پرسی دامەزراندنی کۆمەڵگە و دەوڵەتێکی غەیرە قەومی و غەیرە مەزهەبی سکولار و مۆدێرنە کە تێیدا ناسیۆنالیزم و مەزهەب و نەتەوەچێتی هیچ نەخش و جێگایەکی نەبێت.
جیاوازیی پایەیی و بنەڕەتیی ئێمە لەگەڵ حکەمەت و هێز و حیزبە ناسیۆنالستەکان، کە هەریەک لەپێناو مەبەست و بەرژەوەندی چینایەتی خۆی دیفاع لە سەربەخۆیی کوردستان ئەکات، تەنانەت لەسەر ڕیتم و ڕەوەندی جێبەجێکردنەکەی نیە بەڵکو لە هەمان ئەو تێڕوانین و ئاسۆ ئنسانی و ئازادیخوازانەیە کە ئێمە لە ئایندەی کۆمەڵگەدا دایدەنێین.
ئەنتەرناسیۆنال: کۆمۆنیستەکان بەدیاریکراوی چی ڕەوەند و پرۆسەیەک بۆ بەکردوە کردنی سەربەخۆیی کوردستان دەخەنە ڕو؟
حمید تقوایی: سەربەخۆیی دەبێت لەسەر بنەمای ڕاپرسیەکی گشتی ئازادانە و دیموکراتیک لە هەموو خەڵکی ناوچەی کوردستان شکڵ بگرێت. ئەو ڕاپرسیە دەبێت لەژێر چاودێری نێوەندە نێودەوڵەتیاکاندا ئەنجامبدرێت، شەفاف و سەرئاوڵا بێت. دەبێت هەموو حیزبو هێزە سیاسیەکان بۆ بانگەشە لەبارەی پرسی سەربەخۆیی یان دژی ئەم پرسە، بۆ ڕۆشنکردنەوەی لایەنگیری یان دژبوون بە سەربەخۆیی و دورنماییان لە کوردستانێکی سەربەخۆدا، لە فرسەت و پێداویستی تەواو بەهرەمەند بن. خاڵی دووەم بەشداری ڕاستەوخۆی خەڵکە لە پرسی رێکخستنی ڕیفراندۆمدا. دەبێت لە هەر شار و گەڕەکێک ئۆرگانە دامەزراوەکان لە خودی خەڵک دروستبکڕیت و لە پرسی سازدان و بەرپاکردنی ڕیفراندۆمدا ڕاستەوخۆ بەشداربن. نابێت کارەکە بسپێردرێت بە حیزب و هێزە ناسیۆنالیستاکان.
هەموو گەواهیەکان نیشاندەری ئەوەن کە زۆرینەی خەلكی کوردستان لایەنگری سەربەخۆیین بەڵام ئەو دۆخ و هاوکێشەیە کە باسمکرد ئەنجامی ڕاپرسی گشتی بەها و بەرحەقبونی نکۆڵی لێنەکراوی پێ دەبەخشێت و بەردەگرێت لە دەستێوەردان و بەربەستدروستکردنی دەوڵەت و هێزە کۆنەپەرستەکانی دژ بە سەربەخۆیی (لەنێویشیاندا جمهوری ئیسلامی ئێران و شەریکەکانی لە ناوچەکە). ئەم هەلومەرجە بەتایبەت ئیجازە دەداتە هێزە چەپ و کۆمۆنیستەکان لە ئاستێکی فراوانتردا دیدی ئینسانی و ئازادیخوازانەو ڕادیکاڵانەی خۆیان بۆ سەربەخۆیی وسودمەندیەکەی ببەنە نێوخەڵک و بیکەنە داواکاریەکی گشتی. ئا لێرەدا هەر وەک هەمیشە پرۆسەیەکی ڕون و ئاشکرا و بە بەشداری ڕاستەوخۆی خەڵک، لە بەرژەوەندی هێزە کۆمۆنیست و چەپ و شۆڕشگێڕەکان دەوردەگێڕێت.
تێبێنی وەرگێڕ: دەقی ئەم گفتوگۆیە بە زمانی فارسی لە ژمارە ٥٦٤ی ٤-٧-٢٠١٤ ی بڵاوکراوی ئەنتەرناسیۆنال وەرگیراوە، لە هەمانکاتدا لەسایتی ڕۆوزەنە بەم لینکەی خوارەوە بڵاو کراوەتەوە .
https://rowzane.com/select-editor/12392-4-hamid-t.html