پێکهێنانی ڕێکخراوی کرێکاری کاری کرێکاران خۆیانە
مەنسور حکمەت
وەرگێڕانی بۆ کوردی: کاوە عومەر
چاوخشاندنێک بەو داخوازیانەی کە کرێکاران لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا لە ماوەی خەبات و تێکۆشانیاندا وروژاندوویانە، خاڵێکی گرنگ، یان لە ڕاستیدا خاڵی لاوازی و هەڵەیەکی گرنگ لە کاری کرێکارانی پێشەنگدا دەردەخات. ئێمە دەڵێین کرێکاری پێشڕەو، چونکە ئەم کرێکارانە لە داڕشتنی داخوازی و دروشمەکانی خەباتی ئێستای کرێکاریدا ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن و بێ گومان ئەگەر ئەم هەڤاڵانە پەیڕەوی لە هێڵێکی پرەنسیپی و حیسابکراو بکەن، بزووتنەوەی کرێکاری هەنگاوی گەورە بەرەو پێشەوە دەنێت.
بەڵام ئەم هەڵەیە چییە؟ دیتمان لە نێو داخوازییەکانی کرێکاران لە حکومەت و خاوەنکار، واتە لە نێو داخوازییەکانی وەک کەمکردنەوەی کاتی کار، زیاد کردنی کرێ، پشووی پێنج شەممە، ئیمتیازاتی تایبەت، دەرکردنی بەڕێوەبەرانی حیزبوڵڵا و هتد، داخوازی پێکهێنانی هەروەها جار جارە شورایەک و سەندیکایەک بەرز دەکرێتەوە. واتە لە هەندێك حاڵەتدا كرێكاران داوا لە حكومەت و وەزارەتی كار دەكەن شورا و سەندیكایان بۆ دروست بكەن، یان لە حاڵەتێكی تردا كرێكاران داوا لە وەزارەتی كار دەكەن نوێنەرێك بنێرێت بۆ چاودێریكردنی "یاسایی بوونی" شوراكەیان و هەڵبژاردنی سەندیکاکان.
ئێمەی کۆمۆنیستەکان دژی ئەم جۆرە داوایەی شورا و سەندیکاین لە حکومەت. هیچ بەشێک لە چینی کرێکار لە کۆمۆنیستەکان زیاتر بانگەشە بۆ ئەوە ناکات کە کرێکاران ڕێکخراو و ڕێکخراوی گشتی و جەماوەری خۆیان دروست بکەن. ئەمەش مەرجێکە بۆ پێشکەوتنی چینی کرێکار. بەڵام ئێمە دژی ئەوەین کە کرێکاران داوای پێکهێنانی ئەو ڕێکخراوانە و پێکهێنانی ئەنجومەن و سەندیکا لە حکومەت و وەزارەتی کاری سەرمایەدارەکان دەکەن. ئێمە دژی ئەوەین کە کرێکاران داوا لە حکومەت و سەرمایەداران بکەن بە سەندیکا و شورا ڕێکیان بخەن. ئێمە دژی ئەوەین کە کرێکاران بە دەستی خۆیان حوکمڕانی حکومەت دەکەن بەسەر کاروباری کرێکاراندا و داوایان لێدەکەین "سەرپەرشتی" هەڵبژاردنی کرێکاری بکات و بڕیار لەسەر "کارامەیی" نوێنەرانی کرێکاران بدات.
ئێمە دەڵێین پێكهێنانی شورا و سەندیكا كاروباری كرێكارانە و پێویستی بە مۆڵەتی پێشوەختەی حكومەت و سەرپەرشتی نوێنەر یان پشكنەری وەزارەتی كار نییە.
بەڵام هەموو ڕیفۆرمخواز و سندیکالیستێکی ئێسک شکاو کە تەمەنێکە خۆی بۆ مافی سەندیکاکانی کرێکاران کاندید کردووە، بە دڵنیاییەوە ناڕەزایەتی بەرامبەر بە قسەکانی ئێمە دەبێت. دەفەرموێت:
"ئەوە ڕاستییەکە، ئێوەی کۆمۆنیستەکانیش لەگەڵیدا هاوڕان، کە کرێکاران پێویستیان بە ڕێکخراوی جەماوەریی خۆیان هەیە. کرێکاران ناتوانن دانیشتن بکەن، سەیری کەمبوونەوەی حەقدەستی ڕۆژانەیان بکەن و فشار و بێبەشییەکانی کاریان زیاد دەکات و هیچ ناڵێن. وە لەناکاو بەیانییەک دروست دەکەن". شۆڕشی کۆمۆنیستەکان، حکومەتێکی کرێکاری دابمەزرێنن و هەموو ئەو شتانە جێبەجێ بکەن کە ئێوەی کۆمۆنیستەکان لە بەرنامەکەتاندا هێناتان، کرێکاران دەبێت ڕۆژانە خەبات بکەن بۆ باشترکردنی بارودۆخەکانیان و ئەمەش پێویستی بە ڕێکخراوی جەماوەری و سەندیکای کرێکاران هەیە."
بەڵێ، تا ئەم خاڵە ئێمەی کۆمۆنیستەکانیش هاوڕاین... و نەک هەر ئەوە، بەڵکو دەڵێین ڕێکخراوە جەماوەرییەکانی کرێکاران تەنیا ئامرازێک نین بۆ باشترکردنی بارودۆخی خۆیان، بەڵکو دەتوانن ببنە بنەمایەک بۆ ڕێکخستنی باشتر و خێراتری کرێکاران لە ژێر سیاسەتی شۆڕشگێڕانەی چینی کرێکاردا، واتە سیاسەتی کۆمۆنیستی ئێمەی کۆمۆنیستەکان تەنیا چاکسازی لەبەرچاو ناگرین، بەڵکو تەنانەت شۆڕشی کرێکاریش بەبێ ڕێکخراوی جۆراوجۆری جەماوەری کرێکاران، واتە بەبێ ڕێکخراوێک کە بتوانێت ملیۆنان کرێکار لەخۆبگرێت، بەکردەیی نازانین.
بەڵام هاوڕێی سندیکالیستمان لێرەوە بەو ئەنجامە دەگات کە:
"باشە، ئەگەر بڕیارە ڕێکخراوە جەماوەرییەکانی کرێکاران وەک سەندیکا، پەیڕەوی لە داواکارییەکانی کرێکاران بکەن، دەبێت لایەنگری حکومەت و خاوەنکار بن. حکومەت و خاوەنکار ئامادە نین قسە لەگەڵ ئەو ڕێکخراوانە بکەن کە ئەو کارە دەکەن". بۆیە دەبێت ئێمە زمانی خۆشیان لەگەڵ بەکاربهێنین و پێویستە بانگهێشتیان بکەین بۆ بەشداریکردن لە پێکهێنانی شورا و سەندیکاکانمان، پێویستە ڕێگە بدەن کرێکاران پێکبهێنن و نوێنەر بنێرن و سەرپەرشتی هەڵبژاردنەکانی بکەن، بۆ ئەوەی دواتر ئەوان نەتوانن بڕوبیانو بهێننەوە و شانی خۆیان لە دانوستان لەگەڵ نوێنەرانی سەندیکا خاڵی بکەنەوە..."
بەدڵنیایی ئێمە لەگەڵ ئەم دەرەنجامەدا ناکۆکین. لێرەدا ئەنجامێکی هەڵەم لە پێشەکیە چینیە دروستەکە وەرگرت. ئەمەش پێی دەوترێت دۆستایەتی مام ورچ بەرامبەر بە کرێکاران. بۆچی؟ بەهۆی:
سەرەتا پێویستە تێبینی ئەوە بکەن کە هەموو چاکسازییەک و هەر باشتربوونێک، هەرچەندە کەمیش بێت، لە ژیانی کرێکارانی ناو کۆمەڵگەی سەرمایەداریدا، دەرئەنجامێکی لاوەکی خەباتی شۆڕشگێڕانەیانە. ئەگەر بتەوێت حکومەت ناچار بکەیت دانوستان لەگەڵ کرێکاران بکات، دەبێت دەسەڵاتی سەربەخۆی کرێکاران لەبەردەم حکومەت و سەرمایەداران ئاشکرا بکەیت. هیچ حکومەتێک، هەرچەندە فریوکاریش بێت، ئارەزووی دانوستان لەگەڵ ئەو کرێکارانەدا ناکات کە ملکەچ و لە یاساخوازن بگرن و پێشتر بزانن کە دەست بۆمانگرتن و خۆپیشاندان و کاری ڕاستەوخۆ نابەن. ئێوە خۆتان چەندین جار شاهیدی ئەوە بوون کە حکومەت لەبەر چاوی کرێکاران سنگی دەرپەڕاندوە و تەنانەت هەڕەشە و سوکایەتی پێکردون. بەڵام کاتێک هێزی سەربەخۆی چڕ و ئیرادەداری کرێکارانی لەبەردەم خۆیدا بینی، کاتێک ڕووبەڕووی هەڕەشە و مانگرتنی سەرتاسەری بووەوە، ملکەچ و ڕازی بووە لەگەڵ نوێنەری ڕاستەقینەی کرێکاران دانوستان بکات. ناتوانیت بە وەرگرتنی ڕەزامەندی حکومەت و خاوەنکار بەرەنگارییان ببیتەوە. کرێکاران دەبێ دەسەڵاتی خۆیان بەسەریاندا بسەپێنن.
هەمان یاسای بنەڕەتی خەباتی چینایەتی پێکهێنان و بە فەرمی کردنی شورا و سەندیکا بەڕێوەدەبات: ڕیفۆرم بەرهەمی لاوەکی خەباتی شۆڕشگێڕانەیە و هەرچاکسازی و باشتربوونی بەشەکی دەبێت بە هێزی هاوپشتی و شۆڕشگێڕی چینی کرێکار بەسەر چینی سەرمایەدارو حکومەتەکەیاندا بسەپێندرێت و. شورا و سەندیکا ئامرازێکن بۆ کرێکاران بۆ خەباتکردن بۆ مافەکانیان. ئەو مافانەی کە سەرمایەدارەکان قۆرغیان کردووە و بە زاراوەیەکی باش نایدەنەوە. بە بەدەستهێنانی ڕەزامەندی حکومەت و سەرمایەدار، ناتوانرێت ئامرازێک بۆ شەڕکردن لە دژی ئەوان دروست بکرێت. هیچ حکومەتێکی بۆرژوازی شورا و سەندیکایەکی راستەقینە بۆ کرێکاران پێک ناهێنێت و رێگا بۆ هەڵبژاردنی نوێنەری راستەقینە و شۆڕشگێری کرێکاران ناکاتەوە. پێویستە رێکخراوە جەماوەرییەکانمان و نوێنەری راستەقینە بەسەر حکومەتدا بسەپێنین. دەبێت کرێکاران حکومەت و خاوەنکار ناچار بکەین بە هێزی هاوپشتی و یەکڕیزیمان دان بە شورا و سەندیکاکەماندا بنێن. ئەمە تەنیا هێزی خۆمانە، هێزی خەباتی یەکگرتوومانە، کە ڕەسمیەت بە ڕێکخراوەکانمان دەبەخشێت و نوێنەرانی ئێمە دەکاتە خاوەنی " لێهاتوویی".ئاخر ئەو کەسەی لە پێناو باشتر کردنی بارودۆخی کرێکاران، بەدەستی خۆی مەیدانی دەستێوەردانی حکومەت لە کاروباری چینی کرێکاردا دەکاتەوە، زۆرترین جار دۆستێکی نەفامی کرێکارانە. بەرژەوەندی چینایەتی و بنەڕەتی و گشتیی کرێکاران بە بەرژەوەندییە دەستبەجێ و بەشەکیەکان دەفرۆشێت، کە هەروەها نازانرێت تا چەند دەتوانرێت بە رێگەی ئاشتیخوازانە بەدی بهێنرێت. کۆی خەباتی کرێکاران لەدژی سەرمایەدارەکان خەباتێکە بۆ کورتکردنەوەی دەستی سەرمایە و سەرمایەدارەکان لە ژیانی ئابووری و سیاسی کرێکاران. خەباتێک کە دەبێ تا ڕووخاندنی تەواوی دەسەڵاتی چینایەتی سەرمایەدارەکان بەسەر کۆمەڵگادا بەردەوام بێت. خەباتێک کە دەبێ ببێتە هۆی پێکهێنانی حکوومەتی کرێکاری. بەڵام ئەم دۆستە کورتبینانە کە تەنیا بیر لە "یاسایی کردنی" ئەنجومەن و سەندیکا دەکەنەوە، سەربەخۆیی کرێکاران بە سەندیکایەکی ریفۆرمخواز دەفرۆشن کە حکومەت و سەرمایەدارەکان متمانەی پێدەکەن. بەپێچەوانەوە هیچ كرێكارێكی پێشكەوتوو و زانا دەرگای حكومەت بەڕووی كاروباری كرێكاراندا ناكاتەوە و بانگهێشتی حكوومەت بكات بۆ ئەوەی سبەینێ بێت، بۆئەوەی حكومەت ئامادەبێت قسە لەگەڵ نوێنەرانی سەندیكا بكات سەبارەت بەوەی سبەینێ لەسەدا چەندی موچە زیاد بكرێت وە دەتوانێت کرێکاران بەپێی خواستی خۆی ڕێکبخات، یان هەر نوێنەرێک بەبێ هەراسانکردن یان تەنانەت ئەو سازشکارەی کە دەیەوێت لە سندوقەکە دەربهێنێتەدەرەوە. بە شێوازێکی وا، واتە بە داخوازیی شورا و سەندیکا لە حکوومەت و وەزارەتی کار، جگە لە سەندیکای زەردی لایەنگری حکوومەت و شورای ئیسلامیی بەکرێگیراوی کۆماری ئیسلامی، هیچ شتێک بە کرێکاران نادرێت .
ئەگەر بمانەوێتشورا و سەندیکایەکی ڕاستەقینەمان هەبێت و حکومەت ناچار بکەین بە فەرمی دان بە شورا و سەندیکاکەماندا بنێت، ڕێگاکەی ئەوەیە خۆمان دەست بکەین بە دروستکردنی شورا و سەندیکا و با حکومەت و خاوەنکار و وەزارەتی کار بزانن کە کرێکارانی یەکگرتوو، کرێکارانی پێکەوەگرێدراو، جەماوەری کرێکاری کارگەکان، ئەم شورا و سەندیکایە بە شورا و سەندیکای خۆیان دەزانن، بە دڵەوە پشتیوانی لێ دەکەن و ناهێڵن مووێک لە سەری نوێنەر و سەرکردەکانی بکەوێت. لێرەشدا ئەوە یەکڕیزی و هاودەنگی خودی کرێکارانە کە دەتوانێت حکومەت ناچار بکات تەسلیم بێت.
ئەنجامی هەر جۆرە دەستێوەردانێکی حکومەت لە پێکهێنانی شورا و سەندیکاکان لە ئێستاوە زانراوە. ئایا زۆر جار نەماندیوە و ئەزمونمان نەکردوە کە سیخوڕە حزبوڵاییەکانیان بە ناوی شوراوە بەسەرماندا سەپاندوە؟ ئایا نەماندیوە و ئەزمونمان نەکردوە کە نوێنەرە راستەقینەکانمانیان قبوڵ نەکردوە یان تەنانەت دەستگیریان دەکردن و دەریان دەکردن؟ ئایا نەماندیوە کە نوێنەرانی وەزارەتی کار هەمیشە "کارامەیی" کرێکارانی کۆمۆنیست و شۆڕشگێریان ڕەت کردووەتەوە و بە هەزار تەزویر و فێڵ ڕێگریان لە هەڵبژاردنیان کردووە؟ ئایا بڕیارە دۆخەکە وەک خۆی بمێنێتەوە و ئەم ئەزموونانە دووبارە ببێتەوە؟
لەوانەیە کەسێک بڵێت "ئەم بانگهێشتەی حکومەت بۆدەستێوەردان لە پێکهێنانی ڕێکخراوە کرێکارییەکان بەهۆی ناچاریەوەیە. ئاخر حکومەت لەبەردەم کرێکاراندا دەستی باڵای هەیە". بەدڵنیاییەوە بێ گومان ئەمەش فاکتەرێکی کاریگەرە بۆ خستنەڕووی ئەم ئیدیعا درۆینە. بەڵام عەقڵیەتی "یاساخواز" و سندیکالیستی بەشێک لە کرێکارانیش لەم پرسەدا دەورێکی گرنگ دەگێڕێت.هەر ئەوەندە بەسە ئەزموونی کرێکارانی چاپخانە لە تاران وەبیر بهێنینەوە. هاوڕێیانی كرێكارانی چاپخانه له تاران دوای راپه‌ڕین، واته كاتێك كرێكاران خاوەن هێز هه‌بوون، بڕیاری هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی سه‌ندیكای سه‌رده‌می شایان دا و سه‌ندیكایه‌كی نوێ دروست بكه‌ن. نوێنەرانی سندیکای پێشوو ئیدیعایان کردبوو کە ماوەی نوێنەرایەتی "یاسایی"یان تەواو نەبووە و ناڕۆن تا دەسەڵاتێکی یاسایی نەبێت بۆ دەستبەسەرداگرتنی فەرمانگە و موڵک و پارەی سندیکای ڕادەست بکەن، هەروەها تا دەستەی بەڕێوەبەری نوێ دەست بەکار دەبێت "بە شێوەیەکی یاسایی" دیاری کراو. سەرنج راکێشە! لە دۆخێکدا کە پاشا و یاساکانی و تەواوی دەزگای یاسادانان لە دەستی کرێکارانی چەکدار هەڵهات بوون، نوێنەری سەندیکای شاهانە یاساییبوونی خۆی نمایش دەکرد! بەڵام ئەوەی سەرنجڕاکێشتر و جێگەی داخترە ئەوەیە کە کرێکارانی پێشەنگی چاپکردنیش خۆیان تەسلیم بەم ئارگیومێنتە کرد. بۆ ماوەی سێ مانگ هەموو ڕۆژێک بۆ ئامادەکاری بۆ هەڵبژاردنەکان کۆدەبوونەوە، ئاگاداری هەڵبژاردنیان لە ڕۆژنامەکاندا بڵاودەکردەوە و بانگهێشتی وەزارەتی کاری کۆماری ئیسلامییان دەکرد بۆ بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکان و سەرپەرشتیکردنیان. نوێنەرانی "یاسایی" هەروەها لە ڕۆژی هەڵبژاردندا بانگەشەی ئەوەیان کردووە کە پێویستە خۆیان سەرپەرشتی هەڵبژاردنەکە بکەن، چونکە بەپێی "یاسا" هەڵبژاردنەکە لەلایەن دەستەی بەڕێوەبەری پێشووەوە بەڕێوەدەچێت. ئەنجامەکەی چی بوو؟ هیچ، درێژەیان بە قسەکانیان دا و دیسان هەر سێیان دیسان لە سندوقی دەنگدان هاتنە دەرەوە. ئەو کرێکارانەی کە لە ڕاپەڕینەکەدا چەکدار بوون، لە بەرامبەر وەهمە یاساییەکانیان و هەوڵەکانیان بۆ دڵخۆشکردنی وەزارەتی کار، چۆکیان دادا و دانیشتنەوە. پێویستە لەم جۆرە ئەزموونانە فێربین!
ئێمەی کۆمۆنیستەکان لە خەباتدا سەربەخۆیی چینی کرێکارمان دەوێت. ئێمەی کۆمۆنیستەکان دەمانەوێت چینی کرێکار بە پشت بەستن بە خۆیان و هێزە سەربەخۆکانیان بۆ بەدیهێنانی داخوازییە چینایەتییەکانیان رێکبخەن و خەبات بکەن.
ئێمەی کۆمۆنیستەکان دەڵێین، کرێکاران! پێکهێنانی شورا و سەندیکا کاری خۆتە و پێویستی بە مۆڵەتی حکومەت و خاوەنکار و سەرپەرشتی وەزارەتی کار نییە.
ئێمە دەڵێین، ئەگەر ئێوە بە شێوەیەکی لێکهەڵپێکراو و یەکگرتوو بەرگری لە ڕێکخراوەکانتان بکەن، ئەگەر خۆتان سەرەتا ڕێکخراوی خۆتان و شورای خۆتان و یەکێتیی خۆتان دروست بکەن و بە فەرمی بناسن و وەک ئۆرگانێکی یەکگرتوو مامەڵە بکەن، هەر ئەوکاتەو تەنها ئەو کاتەیە کە دەتوانێت فەرمی بوونی ئەوە بەسەر هەر حکومەتێکدا بسەپێنێت.
ئێمە دەڵێین ئەوشورا و سەندیکایەی کە حکومەت بۆتان پێکدەهێنێت، تەنانەت ئەگەر ڕازیش بێت، شورا و سەندیکای کرێکاری نابێت. چادرێکی یاری سەندیکایی دەبێت کە بوکەڵەی تێدایە کە لە شێوەی کرێکاردا دروست دەکرێت. شورای ئیسلامی و یه كێتیی زه ردی حكومه ت له ئه نجامی ئه و جۆره میتۆده یه .
ئێمە دەڵێین، پێویستە کرێکاران دەستبەجێ و تەواو سەربەخۆ لە حکومەت دەست بکەن بە پێکهێنانی شورا ڕاستەقینەکانیان. کۆبوونەوەی گشتی کارگەکەیان پێکبهێنن، کۆبوونەوەکانی ڕێکدەخەن و وەک باڵاترین ئۆرگانی بڕیاردەری کرێکاران بناسن و بیخەنە بەردەم حکومەت و خاوەنکار و وەزارەتی کار. کۆبوونەوەی گشتی فەرمی و ئاسایی پایەی یەکەمی شورای ڕاستەقینەیە.
ئێمە دەڵێین، دەبێت کرێکاران بە یەکگرتوویی ڕایبگەیەنن کە حکوومەت مافی ئەوەی نییە دەستوەردان لە پێکهێنانی شورا و سەندیکای کرێکاراندا بکات. پێویستە حکومەت دان بە هەموو نوێنەر و هەموو ڕێکخراوێکدا بنێت کە کرێکاران بە ئیرادەی خۆیان هەڵیانبژاردووە و دروستیان کردووە.
ئێمەی کۆمۆنیستەکان دەڵێین چینی کرێکار تەنیا بە هێزی خۆی ڕزگاری دەبێت. کرێکاران دەبێ لە ڕێکخراوە سەربەخۆکانیان و لە سەرووی هەمووشیانەوە لە حیزبی سیاسی خۆیاندا، لە حیزبی کۆمۆنیستدا یەکبگرن و ڕێکبخەن و خەباتی شۆڕشگێڕانەیان بۆ هەڵوەشاندنەوەی تەواوی سیستەمی سەرمایەداری چڕتر بکەنەوە. هەرچاكسازییەكی بچوك و هەر باش یونێكی بچوك لە بارودۆخی كرێكاراندا، دەرئەنجامێكی لاوەکی ئەم خەباتە شۆڕشگێڕییە دەبێت. كرێكاران هەر كاتێك دەستبەرداری خەباتی شۆڕشگێڕانە بن، لە چاكسازی و باشتربوونی ڕێژەیی دۆخەكە بێبەش دەبن.
کرێکاران! پێکهێنانی ئشورا و ڕێکخراوی کرێکاری کاری خۆتە. داوای ئەمانە لە حکومەت مەکەن و چاوەڕێی مۆڵەت و چاودێری حکومەت مەکەن. به پێچه وانه وه ڕایبگه یه نن كه حكوومه ت مافی ئه وه ی نییه ده ستێوه ردان له م بابه ته دا بكات و ده بێ دان به ڕێكخراوه جه ماوه رییه كانی كرێكاراندا بنێت بەبێ مه رج.
خەباتی سەربەخۆ و پشت بەستن بە دەسەڵاتی جەماوەری زەحمەتکێش تاکە ڕێگایە بۆ سەرکەوتن.
کۆمۆنیست، ئۆرگانی ناوەندی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران، ژمارە ٣ - ٣٠ ئازەر ١٣٦٢
٣١\٩\٢٠٢٢